VİDEO - Dersim'in kayıp klamları

Özel Haber/ Mümin AĞCAKAYA

TİGRİS HABER - Tunceli'de yaşayan ve 43 yıldır Dersimin sözlü ve kültürel tarihi üzerine araştırmalar yapan Munzur Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bölümü Öğretim Görevlisi Doç. Dr. Daimi Cengiz, Diyarbakır Mordem Sanat Merkezi'nde, "Dersimin Kayıp Kılamları" adlı bir sunum gerçekleştirdi. Programının hem anlatıcısı, hem de solisti olan Doç. Dr. Daimi Cengiz'in söylediği kılam ve deyişlerde, sazlarda Aziz Erdoğan, Eser Gürbüz, düdük, kaval ve meyde ise Adem Güler eşlik etti.

43 YILDIR DERSİM AĞIRLIKLI ÇALIŞIYOR

Almanya'da 28 yıl yaşadıktan sonra Türkiye'ye dönen Doç. Dr. Cengiz, sözlü kültürel tarihin yanında edebiyat, folklor, halk masalları, inanç üzerine araştırmalar yaptı. Bu araştırmalarını birçok kitapta toplayan Cengiz, Tigris Haber'e yaptığı açıklamada, "43 yıldır Dersim ağırlıklı çalışıyorum. Kafkasya'da, İç Asya'da, Balkanlarda, Anadolu'da çalışmalar yaptım. Bu kültürel yapılanmanın gerisini eşeleyerek tarihsel kanallarını bulmaya çalışıyoruz. Özellikle müzik üzerinde çalışarak bir arşiv oluşturduk. Veri havuzu oluşturduk" dedi.

MÜZİK, BİNANIN KOLONLARI GİBİDİR

Çalışmalarının çok yönlü devam etmesine rağmen daha çok müzik ağırlıklı çalıştığına dikkat çeken Doç. Dr. Cengiz, "Çalışmalar çok yönlü ama müzik üzerine duruyorum. Müziği çalışırken kültürel hafızanın birisi müzik birisi de şiirdir. Müzik binanın kolonları gibidir. O kültürü, o kimliği taşıyan önemli bir kanaldır. Maalesef Dersim kendi kültürlerini bilmez. Kendi dilini konuşmaz. O dilde üretilmiş olan melodik, inançsal metinlere hâkim değil. Acayip bir aydın tipi var bizde. Çok değişik alanlarda çalışan insanlarımız var ama kendi diline karşı duyarsızdır. Geçmişte kendi kaderleri tayin hakkı için hallederiz deniyordu. İnanç ne oldu. Bâtıni inancı tutup devletin diniyle aynı kefeye koydular. Sistemin diniyle aynı kefeye koydular. Dolayısıyla bu dilin asimile olmasına katıldılar. Biz bu dilin donelerini toplamaya, derlemeye çalışıyoruz. Bir arşiv yapmak ve bunu bilim camiasına sunmak istiyoruz" diye konuştu.

"TARİHİMİZ KLAMLARIMIZIN SIRTINDAKİ SÖZLERDİR"

Dersim kültüründe, ağıt formunun diğer anlatımların üstünü kapattığına işaret eden Doç. Dr. Cengiz, konuşmasının son bölümünde şunları söyledi:

"Dersimliler 38'le yatar kalkar. 38 ağıt formu diğer anlatımların üstünü kapattı. Bizim sadece ağıdımız değil mizahımız pek çok anlatımımız var. Bizi en iyi ifade eden kılamlarımız var. Babam; 'Bizim tarihimiz, kılamlarımızın sırtındaki sözlerdedir. Melodinin sırtındaki sözdedir.' Derdi. Biz o sözü keşfetmeye çalışıyoruz. Tarih sadece bununla okunmaz. Ama kılamlar Dersim'de yazılı hafıza oluşturmamış. Toplumlarda geleneksel etnisitelerde sözlü kültür ve kılamlar son derece önemlidir."