Diyarbakır Barosu'ndan kayyum raporu

Diyarbakır Barosu, Diyarbakır, Mardin ve Van Büyükşehir Belediyelerine 19 Ağustos'ta atanan kayyumlara karşı il genelinde yapılan protesto gösterilerine karşı yapılan polis müdahalelerinde yaşanan hak ihlallerini raporlaştırdı.

Diyarbakır Barosu'nun, 19/08/2019 ila 24/08/2019 tarihleri arasında iş genelinde yaşanan "seçme-seçilme hakkı, toplantı gösteri yürüyüşü hakkı ve ifade hürriyeti ihlal raporu" Düşünce ve İfade Özgürlüğü, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı, Seçme ve Seçilme Hakkı olarak üç başlıkta hazırlandı.

Raporda, Türkiye hukuku, anayasa mahkemesi ve AİHM içtihatları açısından, düşünce ve ifade özgürlüğü, toplantı gösteri yürüyüşü hakkı, seçme ve seçilme hakkına ilişkin mevzuat ışığında değerlendirmede bulunuldu.

Raporda, 19/08/2019-23/08/2019 tarihleri arasında "Diyarbakır ili genelinde yaşanan, düşünce ve ifade özgürlüğü, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı, seçme ve seçilme hakkına ilişkin hak ihlalleri 30 maddede sırlandı. Rapor'un ilk maddesinde, İçişleri Bakanlığı kararnamesi ile Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Selçuk MIZRAKLI, Mardin Büyükşehir Belediye Başkanı AHMET TÜRK ve Van Büyükşehir Belediye Başkanı Bedia ÖZGÖKÇE ERTAN’ın görevden uzaklaştırılıp yerlerine Diyarbakır Büyükşehir Belediyesine Diyarbakır Valisi Hasan Basri GÜZELOĞLU, Mardin Büyükşehir Belediyesine Mardin Valisi Mustafa YAMAN, Van Büyükşehir Belediyesine Van Valisi Mehmet Emin BİLMEZ görevlendirilmiştir. Söz konusu İçişleri Bakanlığı kararı kamuoyu ile paylaşılmamış olup sadece basın açıklaması yapılmıştır. Söz konusu görevden uzaklaştırma ve yeni görevlendirme yapılmasına dayanak olduğu belirtilen yasa maddelerinde(Anayasa 127 ve 5393 Sayılı Belediye Kanunun 45, 46 ve 47. maddeleri) belirtilen yöntemlere aykırı işlem tesis edilmiştir. Nitekim yukarıda da detaylı olarak izah ettiğimiz üzere 5393 sayılı Kanun’ un 45. maddesine göre yeni görev yapacak belediye başkanının, belediye meclisince seçilmesi gerekirken, bu usul ve yasaya uyulmayarak Bakanlık tarafından görevlendirme gerçekleştirilmiştir." ifadelerine yer verildi.

Seçilmiş belediye başkanlarının görevden uzaklaştırılmalarına dayanak olarak sunulan, 'soruşturma dosyası içeriklerinin hukuk dışı ve keyfi olduğu'nun vurgulandığı raporda, "Bu dosyaların pek çoğunun seçimden önceki tarihlere ilişkin olduğu, seçilmiş belediye başkanlarının görev sırasında çekilmiş bazı video ve görüntülerinin hükümete yakın basın-yayın kuruluşları tarafından manipüle edildiği gözlemlenmiştir." denildi.

30 maddede sıralanan hak ihlalleri devamla şöyle:

3- 19/08/2019 tarihinde Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’ ne sabah saat 6:00 sıralarında polis tarafından baskın düzenlenmiştir. Önce zırhlı araç ve çok sayıda polisle ablukaya alınan ve daha sonra kapıları kırılan belediye binalarında aramalar yapılmıştır.

4- 19/08/2019 tarihinde söz konusu kayyum atama işlemi nedeniyle seçme-seçilme hakkının ihlal edildiğini düşünen ve bunu ifade etmek isteyen yüzlerce yurttaş Halkların Demokratik Partisi(HDP) İl Binası ve Büyükşehir Belediyesi önünde toplanıp basın açıklaması ve yürüyüş yapmak istemiş ancak Emniyet görevlilerince engellenmiştir.

5- 19/08/2019 tarihinde Diyarbakır, Van ve Mardin başta olmak üzere 29 ilde, aralarında Halkların Demokratik Partisi (HDP) ve Demokratik Bölgeler Partisi(DBP) üye, yönetici ve belediye meclis üyeleri ile belediye çalışanlarının da olduğu 418 kişinin gözaltına alındığı İçişleri Bakanlığı tarafından açıklanmıştır.

6- 19/08/2019 tarihinde Diyarbakır’da 187 kişi hakkında yakalama kararı olduğu öğrenilmiştir.

7- 19/08/2019 tarihinde kayyum atamasının ardından HDP il binası ve kentteki birçok nokta ablukaya alınmıştır.

8- 19/08/2019 tarihinde Mezopotamya Ajansının Kürtçe servisi editörü Ziyan Karahan gözaltına alınmış, vekili aracılığı ile yaptığı açıklamada “Basın faaliyetlerinden dolayı gözaltına alındığım söylendi” demiştir.

9- 19/08/2019 tarihinde Basında yer alan haberlerden kayyum atanmasının ardından Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nde görevli 29 memurun görevden uzaklaştırıldığı, 8 işçinin iş akidinin askıya alındığı, 2 danışmanın ise işine son verildiği öğrenilmiştir.

10- 19/08/19 tarihinde kayyum atamalarını protesto etmek için Diyarbakır’da yapılan eylemlere polis gaz bombası ve tazyikli su ile müdahale etmiş, gün boyu süren müdahaleler sonucu çok sayıda yurttaş yaralanmış ve göz altına alınmıştır. Bu sırada Diyarbakır Barosu avukatlarından Serhan Özdemir, müdahaleyi alkışlayarak protesto ettiği sırada polislerce gözaltına alınmak istenmiştir.

11- 19/08/19 tarihinde Diyarbakır’a gitmek isteyen Eğil İlçe Belediye Eş Başkanı Gülistan Ensarioğlu ile Silvan İlçe Belediye Eş Başkanı Naşide Toprak’ın kent merkezine girişi polis tarafından engellenmiştir.

12- 19/08/2019 tarihinde Diyarbakır’ ın, Urfa, Mardin, Elazığ ve Silvan girişlerinde araç kontrolleri sıklaştırılmış, akabinde kente girişler engellenmeye başlamıştır. Kontrol noktalarında askerlerin araçların kente girişine izin vermediği ve ana girişlerin dışındaki tüm ara yollara da askerlerin yerleştirildiği, engelleme nedeniyle karayollarında uzun araç kuyruklarının oluştuğu öğrenilmiştir.

13- 20/08/2019 tarihinde kayyum atamalarını protesto etmek için, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi önünde yapılmak istenen eyleme polis gaz bombası ve tazyikli su ile müdahale etti. Yurttaşların milletvekillerin bulunduğu noktaya girişlerine izin verilmemiştir. HDP Batman milletvekili Ayşe Acar Başaran polis şiddeti nedeniyle yaralanmış ve hastaneye kaldırılmıştır.

14- 20/08/2019 tarihinde HDP il binası önünde oturma eylemi yapmak isteyen DTK Eşbaşkanları Leyla Güven ve Berdan Öztürk, HDK Eş Sözcüsü Gülistan Kılıç Koçyiğit, HDP milletvekilleri Semra Güzel, Remziye Tosun ve Feleknas Uca ile yurttaşlar polislerce engellenmiştir. Grubun HDP binasından dışarı çıkmasına izin vermeyen polis, dışarı çıkmak isteyen milletvekillerine cop ve kalkanlarla saldırmıştır. Berdan Öztürk, Mehmet Aslan ve Leyla Güven, Feleknas Uca ve Saliha Aydeniz darbedilmiştir. HDP'nin Twitter hesabından yapılan paylaşımda polislerin saldırısı gözler önüne serilmiştir. HDP il binasının kapısını kapatan polisler, giriş ve çıkışlara izin vermemiştir.

15- 20/08/2019 tarihinde Yenişehir ilçesi Ofis semtinde gösterilere katıldığı belirtilen 4 kişi gözaltına alınmış, gözaltı sırasında polislerin 4 kişiye hakaret edip darp ettiği belirtilmiştir.

16- 20/08/2019 tarihinde HDP’nin yapacağı açıklama öncesinde Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’ne çıkan tüm yollar kapatılmış çok sayıda polis konumlandırılmış ve açıklama için kent dışından gelenlere de izin verilmemiştir.

17- 20/08/19 tarihinde HDP Diyarbakır il binası etrafındaki polis ablukasını protesto etmek için oturma eylemi yapanlara polis fiziksel şiddet kullanarak müdahale etmiş, müdahale sırasında HDP Hakkari milletvekili ve Demokratik Toplum Kongresi (DTK) Eş Başkanı Leyla Güven, HDP Diyarbakır milletvekili Semra Güzel ve HDP Muş milletvekili Gülistan Koçyiğit yaralanmıştır.

18- 20/08/19 tarihinde kayyum atamalarını protesto etmek için Mardin ve Diyarbakır’da yapılan eylemleri takip eden 6 gazeteci fiziksel şiddet kullanılarak gözaltına alınmıştır. Rojda Aydın, Nurcan Yalçın, Halime Parlak, Ahmet Kanbal ve Mehmet Şah Oruç Mardin’de, Yelda Özbek ise Diyarbakır’da gözaltına alınmıştır. Gözaltına alınan 6 gazetecinin götürüldükleri Terörle Mücadele Şubesi’nde zorla çıplak aramaya maruz kaldıkları belirtilmiştir.

19- 21/08/19 tarihinde, Diyarbakır’da protesto için eylem yapanlara polis biber gazı ve tazyikli su ile müdahale etmiş, müdahale sonucu 30’ dan fazla kişi gözaltına alınmıştır. Müdahale sırasında HDP milletvekillerinin de polisin fiziksel şiddetine maruz kaldığı ve HDP Diyarbakır milletvekili Remziye Tosun’un fenalık geçirdiği öğrenilmiştir. Ayrıca polisin eylemleri takip eden gazetecilere de müdahale edip onları gözaltına almakla tehdit ettiği öğrenilmiştir.

20- 21/08/19 tarihinde, Diyarbakır’da 20 Ağustos 2019 günü yapılan protesto eylemlerine yönelik polis müdahalesi sırasında gözaltına alınan 15 kişi polisteki ifade işlemlerinin ardından serbest bırakılmıştır.

21- 21/08/19 tarihinde Diyarbakır’da yapılan basın açıklamaları ve protesto eylemlerini takip ettiği sırada polis tarafından fiziksel şiddet kullanılarak 20/08/2019 tarihinde gözaltına alınan gazeteci Yelda Özbek, 21 Ağustos 2019 tarihinde sevk edildiği mahkeme tarafından adli kontrol şartıyla serbest bırakılmıştır.

22- 21/08/19 tarihinde, Diyarbakır’ın Kayapınar ilçesinde 31 Mart seçimlerinde HDP’den belediye meclisi üyesi olarak seçilen Adnan Akgül, hakkında ‘örgüt propagandası yapma’ iddiasıyla yürütülen soruşturma gerekçe gösterilerek görevden alındı. Adnan Akgül’ün yerine İçişleri Bakanlığı tarafından Kayapınar Kaymakamlığı’nda görevli bir memur atanmıştır.

23- 22/08/19 tarihinde kayyum atamalarıyla eş zamanlı olarak gözaltına alınan 85 kişi, 4 gün sonra adliyeye çıkarılmıştır. Savcılık ifadeleri alınan 40 kişi serbest bırakılırken, 1 kişi tutuklanmıştır. Diğer 44 kişi ise ifadeleri alınmadan tekrar Emniyet’e götürülmüştür. Savcılığın “Delillerin toplanmasındaki güçlük veya dosyanın kapsamlı olması” gerekçesiyle 44 kişi için gözaltı süresini 4 gün uzatma talebi kabul edilmiştir.

24- 23/08/2019 tarihinde Diyarbakır Tabipler Odası, Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Diyarbakır Temsilciliği, Sağlık ve Sosyal Hizmetleri Emekçileri Sendikası (SES) Diyarbakır Şubesi ve Sosyal Hizmet Derneği (SHU-DER), gösterilere yapılan müdahalelere ve gözaltına alınanlara yönelik muamelelere ilişkin güvenlik güçleri tarafından uygulanan şiddetin “zor kullanma yetkisinin aşımı” olmadığı, doğrudan “işkence” niteliğinde olduğuna dikkat çeken açıklamalarda bulunmuştur. Ayrıca gözaltında odalarda 8-9 kişi kalındığını, odalardaki havalandırmanın yetersiz olduğunu, gözaltındakilere su verilmediğini, sağlık kontrollerinin nezarethane içinde yapıldığını, İstanbul Protokolüne aykırı davranıldığını ifade etmişlerdir.

25- 23/08/2019 tarihinde sanatçı Pınar Aydınlar, tiyatro oyuncusu Levent Üzümcü ve Cihat Ekinci, yazar Fuat Önen ve Bilim Eğitim Estetik Kültür Sanat Araştırmaları Vakfı (BEKSAV) sanatçısı Canan Kaplan’ ın da aralarında bulunduğu bir kısım aydın “Üretimlerimiz ve açıklamalarımızla sokakta halkla birlikte olup, tarihsel sorumluluğumuzu yerine getirmeliyiz” şeklinde açıklamalarda bulunmuştur.

26- 23/08/2019 tarihinde Diyarbakır Barosu, “Tahir Elçi İnsan Hakları Kürsüsü" 190’ nıncı etkiliğinde Diyarbakır Adliyesi önünde bir araya gelen ve basın açıklaması yapan hukukçulara, HDP Siirt Milletvekili Meral Danış Beştaş, Diyarbakır Milletvekili Musa Farisoğulları ve görevden alınan Diyarbakır Büyükşehir Belediye Eşbaşkanı Adnan Selçuk Mızraklı’da katılmıştır. Kürsüde söz alan milletvekili ve belediye başkanları ile Baro Başkan Yardımcısı Av. Gazal Bayram KOLUMAN kayyum atamalarını, gösteriler sırasında barışçıl protestolara şiddetli müdahaleleri ve yurttaşların gözaltına alınmasına ilişkin eleştirilerini ifade etmiştir.

27- 23/08/2019 tarihinde DİSK, KESK, TMOOB ve TTB öncülüğünde 78 kurum, kayyum atamalarına tepki göstermiş, yapılan ortak açıklamada, 19 Ağustos’ta Türkiye’de bir darbe yaşandı diyen kurumları, kayyumların gitmesi, halkın iradesinin kayıtsız şartsız tanınması için tüm demokrasi güçlerini mücadeleye çağırmıştır.

28- 23/08/2019 tarihinde Diyarbakır’da, gün içerisinde yapılan protesto eylemlerinin ardından yurttaşlar, akşam da ses çıkarma eylemleri ile kayyumları protesto etmiş, evlerinin balkon ve pencerelerine çıkan yurttaşlar, kayyumlara karşı tencere-tava ve balkon korkuluklarına vurarak ses çıkarmıştır.

29- 23/08/2019 tarihinde, Diyarbakır’daki gösterilerde polislerce darp edilerek gözaltına alınan Fırat Akdeniz, kaldırıldığı hastanede sağlık durumu ağır olmasına rağmen tekrar emniyete götürülmüştür. Sebahat Akdeniz, Samiye BAYRAM ise gözaltı sırasında ve TEM Şube Müdürlüğü binasında darp edildiklerini vekilleri aracılığı ile bildirmişlerdir.

30- 23/08/2019 tarihinde Diyarbakır Emniyet Müdürlüğü TEM Şubesi’nde gözaltı süreleri uzatılarak tutulan 53 kişi, maruz kaldıkları hak ihlallerini protesto etmek amacıyla açlık grevi eylemine başladı. Nezaret kapılarının kapalı tutulması nedeniyle hücrelerin havasız olması, lavabo ihtiyaçlarının karşılanmaması, içme suyu ihtiyaçlarının karşılanmaması nedeniyle tuvaletteki suyu içmeye zorlanmaları, görevlilerin kendilerine hakaret etmeleri, hastaların hastaneye sevk edilmemesi, temiz kıyafetlerin geç verilmesi gerekçeleriyle açlık grevi eylemi başlatmışlardır.

418 gözaltı 37 açığa alınma

Raporda, Türkiye genelinde 418 kişinin gözaltında alındığı ve 37 belediye çalışanının ise açığa alındığı belirtilerek, "Kayyum atamalarından sonra belediye meclisinin toplanmasına izin verilmemiş, 19/08/2019 ve 24/08/2019 tarihleri arasında Diyarbakır İli genelinde bildiri dağıtma, pankart asma, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme, basın açıklaması yapma gibi etkinlikler engellenmiş, şehir merkezinde bulunan bazı cadde ve sokaklar trafiğe kapatılmış, başka kentlerden gelip il merkezinde yapılacak toplantı gösteri ve yürüyüşlerine katılmak isteyenlerin kente girişleri engellenmiş, HDP İl ve İlçe binalarında milletvekilleri ve parti yöneticileri de dahil olmak üzere giriş-çıkışlara izin verilmemiş, kolluk kuvvetlerinin müdahaleleri sonrası onlarca yurttaş gözaltına alınmış ve işkence ve kötü muameleye maruz kalmıştır." denildi.

Raporun sonuç ve öneriler bölümünde ise 7 maddede, yaşanan hak ihlallerinin anayasaya ve uluslararası hukuka aykırı uygulamalar ortaya çıkardığı vurgulanarak, " Ulusal ve uluslararası yasal mevzuat ile Türkiye’nin ulusal yüksek mahkemeleri ile yargı yetkisini kabul etmiş olduğu uluslararası yargı makamlarının içtihatlarına göre öncelikle;

- Seçme ve seçilme hakkı, serbest seçim hakkı kapsamında, seçtikleri adayları temsilci olarak görmek isteyen seçmen iradesinin tecellisi, bir hak olduğundan söz konusu Bakanlık kararının geri alınması,

-İfade hürriyetini sınırlandırıcı veya ortadan kaldırıcı engellemeler ve kararlardan vazgeçilmesi,

-Özellikle toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkını kullanan yurttaşların haklarını sınırlandırıcı/engelleyici/ortadan kaldırıcı müdahalelerden idari/mülki amirlerin sakınması, kolluğun demokratik yasal mevzuat çerçevesinde müdahalede bulunmaması

-Özellikle siyasi parti faaliyetini engelleyici uygulamalardan uzak durulması,

-Hakları ihlal edilen yurttaşların anayasal hak kapsamında kullanmış olduğu hakların suça konu yapılarak cezai yaptırıma tabi tutulmaması gerekmektedir." denildi. (Haber Merkezi)