'Geçen bayrama kıyasla durum daha kötü'

Diyarbakır’daki tarihi Sur ilçesi esnafı bayram sevinçi yaşayamıyor. İşlerin geçen bayrama göre yarı yarıya düştüğünü belirten esnaflar, "Çarşıda bayram havası yok" diyor.

Bayram öncesi çarşı pazarda görülmesi gereken hareketlilik döviz kurundaki "spekülatif" hareketlilikten dolayı yerini durgunluğa bıraktı. Diyarbakır'ın kalbi olan tarihi Sur ilçesi esnafları bayram öncesinde beklediği hareketliliği yaşayamazken, geçen bayrama göre işlerinde yarı yarıya düşüş var.

Sur'da Çarşıya Şeviti (Yanık Çarşı) esnafları bayram öncesi işlerin durgun olmasından yakınıyor. Bu bayram çarşı pazarda bayram havası olmadığını belirten esnaflar, dövizdeki dalgalanmaların piyasayı olumsuz etkilediğini ifade ettiler.

'Sipariş verdiğimiz yerler siparişlerimizi iptal etti'

Tarihi Sur ilçesi Çarşıya Şeviti'de 1963'ten beri esnaflık yapan  Kadri Dalkılıç, Çarşı pazardaki bayram hareketliliğine ilişkin şunları söyledi: " Çarşıda hiç kimse yok. Çünkü Diyarbakır'ın fakir halkı hep mevsimlik işlerde çalışmak için şehir dışına gitmişler, zenginleri ise hep tatile gitmiş. Anlayacağınız Diyarbakır'da pek kimse kalmamış. Bayram ağzıdır ama çarşı bom boş ama ileriki günlerde ne gösterir onu da bilmiyoruz. Yani, henüz bir bayram hareketliliği yok. Satışlarımıza yansıyan bir durum yok. İnanın siftah etmediğimiz günler var. Doların yükselmesi milleti çok etkiledi. Bu ara kimse para harcamak istemiyor. Biz esnaf olarak mal alamıyoruz. Sipariş verdiğimiz yerler siparişlerimizi iptal etti. Çünkü dolardan dolayı fiyat farkı istiyorlar, biz de önceden anlaştığımız fiyatta ısrar edince bize mal göndermiyorlar. Şuan beklemedeyiz, ne olacak bilmiyoruz."

'Nisan ayında 37 TL'ye aldığımız bir kot pantolonu 60 TL'ye alıyoruz'

Dövizdeki yükselişin tekstil sektörünü de olumsuz etkilediğini belirten esnaflardan Burak Kaya, ürünlerin yüzde 40 zamlandığını söyledi. Kaya, " 2003 yılından beri bu çarşıda esnafım her geçen yıl birbirini aratıyor. Bu yıl ise çok çok kötü. Ramazan bayramından bu bayrama dahi çok fark var. Geçen bayram öncesi satışlarımızın üçte birini dahi yapamadık. Ayrıca bu bayram ürünlere de zam geldi. Dövizdeki yükseliş tekstile çok yansıdı. Müşteriler fiyatı görünce itiraz ediyor. Hemen hemen alış fiyatlarımız yüzde 80 fark etti. Nisan ayında 37 TL'ye aldığımız bir kot pantolonu 60 TL'ye alıyoruz. Biz zaten 60 TL'ye kot satıyorduk, şimdi bunu kaça satalım. Bu sene bayram hareketliliği de yok. Zaten bu sezon bayram için ürün de getirmedik, çünkü işlerin olmayacağını düşündük. Çarşının çehresi de değişti, güzelleşti ama bu işlerimize yansımadı. Burada işler bir türlü rayına oturmuyor çünkü buranın insanı burada kalmadı hep göç etti. Sur'dan göçen Bağlar'a, Şehitliğe gitti. Onlar da ya Sakarya caddesinden ya da Ofis'ten alışveriş yapıyor. Burası eskiden Diyarbakır'ın kalbiydi ama şimdi öyle değil. Gönlümüzde hala Sur Diyarbakır'ın kalbi ama gerçekte durum bam başka" şeklinde konuştu.

30 yıllık esnaf İkram Aslan,  iki bayram arası işlerin kötüleştiğini söyledi. Aslan, şunları ifade etti: " Krizin yüzde yüz yansıması var. Normal şartlarda yaptığımız işin şuan yüzde 20'sini yapamıyoruz. Bayram öncesi olmasına rağmen durum böyle. Döviz ve altındaki yükseliş piyasayı bu hale getirdi. Biz de mal alırken yaklaşık yüzde 35 zamlı alıyoruz. Kesinlikle çarşı pazarda bir bayram havası yok. Geçen bayrama kıyasla durum daha kötü. Geçen bayram iş yok diye yakınıyorduk ama bu bayram çok daha kötü."

'Biran önce üretim ekonomisine dönmemiz gerek'

Ayakkabıcı esnaflardan Remzi Üşen,  dövizdeki hareketliliğin her şeyi zamlandırdığını belirtti. Üşen, döviz hareketliliğinin piyasaları olumsuz etkilemesini hammaddede dışa bağımlılığa ve yerli üretim eksikliğine bağladı. Üşen, şöyle konuştu: "Şuan piyasada döviz kurunda çok büyük bir dalgalanma var. Piyasada her şeye zam geldi. Üç ay öncesine göre bir ayakkabının fiyatı yüzde yüz zamlandı. Şuan sattığımız fiyata ayakkabı alamıyoruz. 50TL'ye sattığımız bir ayakkabının maliyeti 50 TL olmuş. Ayakkabının hammaddesine zam geldiği için maliyetler artıyor. Çünkü hammadde Dolar üzerinden yurtdışından geliyor. Ülke olarak üretim yapmadığımız için hep dışa bağımlıyız. Papaz mapaz bahane üretmiyoruz ve bu haldeyiz. Ekonomimiz üretim üzerine kurulu olsaydı bizim Amerika'ya değil onların bize ihtiyacı olurdu. Almanya üretiyor ve bugün onların ABD'ye ihtiyacı yok. Çin'in ABD'ye ihtiyacı yok. Bayram öncesi ama piyasada durum çok berbat. Satışlarımı geçen bayramla kıyaslarsam yüzde 80'in altındadır. İşlerimiz niye bu kadar düştü çünkü vatandaş artık mutfak masraflarının altında kaldı. Gıda ürünleri çok zamlandı, her şeyin fiyatı arttı. Salça'nın fiyatı iki katını geçti. Yani, vatandaş giyim kuşama para ayıracak durumda değil. Devletin işçiye, memura, emekliye verdiği zam ile ürünlere gelen zam arasında dağlar kadar fark var. Bence şuan enflasyon yüzde 40 civarlarında. Bugün ülkede orta ölçekli esnaflar batmakla yüz yüze. Bugün kazanan büyük sermayedir. Ülkede betona değil üretime yatırım yapmak lazım. Ayakkabının hammaddesini bizim üretmemiz lazım. Hammadde dışarıdan geldiği sürece bu iş düzelmez. Ayakkabının tabanı bundan 5 ay önce 10 TL ise bugün 21 TL olmuş. Bugün ABD'ye bir Papazı vermedik diye iki haftada başımıza gelmedik kalmadı. Katar'dan para alıyoruz, Türkiye gibi bir ülke neden Katar'a ihtiyaç duysun. Dışarıdan borç alıp getirip parayı betona gömüyoruz, sonra da ABD Dolar kuruyla bizimle uğraşıyor, olacak iş değil. Biran önce üretim ekonomisine dönmemiz gerek, bunun başka yolu yok. Üretim, üretim, üretim..."

'Bir ay öncesinde peşin para vermişiz ama toptancı mal vermiyor'

Gıda sektöründe esnaflık yapan Salih Özayoğlu, toptancılardan mal alamamaktan şikayetçi. Özayoğlu," Geçen bayrama nazaran bu bayram işler durgun. İşler yarı yarıya düştü. Dolardaki yükseliş ister istemez piyasayı etkiledi. Ürün fiyatları arttı. Vatandaş ise zamlı fiyatlara tepki gösteriyor. Bir ay öncesinde peşin para vermişiz ama toptancı mal vermiyor. Fiyatlardaki belirsizlikten dolayı bunlar yaşanıyor. Piyasayı elide tutan büyük sermaye sahipleri var, zaten her şey bunlardan kaynaklanıyor. İthal ürünlere muhtaç olduktan sonra, kendimiz üretmedikten sonra ne söylesek boştur" ifadelerini kullandı.

'Satışlarımız normal günlerin bile gerisinde'

Çarşıda bayram havası olmadığını belirten esnaflardan Yılmaz Çetiner, şunları söyledi: " Bu bayramda hiç bayram havası yok. Dolar yüksek diye kimse para harcamıyor. İlk defa böyle kötü bir bayram görüyoruz. Satışlarımız normal günlerin bile gerisinde. Bayram için alışveriş yapan da eskisi gibi almıyor. Önceden bir kilo şeker alan şimdi yarım kilo alıyor. Doların yüksek olması fiyatlarımızı da etkiliyor. Şimdi Dolar bir miktar düştü ama biz Dolar daha yüksek iken mal aldık ve şimdi Dolar düşse de ürünümüzü zararına satacak değiliz. Önceki bayramda burada adım atılacak yer olmazdı şimdi ise çarşıda kimse yok."

'Eski fiyatlarla yeni fiyatları karşılaştıran müşteriler tepki gösteriyor'

Kahve satan bir işyeri çalışanı olan Yeşim Dolu,  zamlı fiyatlardan sonra müşteriler ile iletişim sorunu yaşandığını ifade etti. Dolu,  "İşlerimizde çok büyük düşüş var. Dövizdeki dalgalanma bizi de etkiledi. Müşterilerimiz eskisi gibi alışveriş yapmıyorlar. Fiyatları öğrendiklerinde çok büyük tepki gösteriyorlar. Eski fiyatlarla yeni fiyatları karşılaştıran müşteriler hem tepki gösteriyor hem de bir güven sorunu yaşanıyor. Müşterilerimizle eskisi gibi iletişim kuramıyoruz. Satışlarımız yarı yarıya düştü. Geçen bayram bu bayrama göre daha iyiydi. Çünkü fiyatlarımız biraz daha normaldi. Şimdi birçok üründe fiyatlar 10 TL zamlandı. 34 TL'ye sattığımız Türk kahvesini şuan 45 TL'ye satıyoruz" diye konuştu.

'Satışlarımız yüzde 50 düştü'

Genç esnaflardan Uğur Kaplan, " Bayram geldi ama çarşıda bir hareketlilik yok. Dolar yükseldi fiyatlarımız da yükseldi. Bu yüzden müşteriler fazla alışveriş yapmıyor. Önce bir kilo kahve alan şimdi yarsını ancak alıyor. Geçen bayram işler iyiydi, şimdi ise satışlarımız yüzde 50 düştü" şeklinde konuştu.

'Geçen bayramla kıyasla işler durgun'

Tatlıcı esnaflardan Veysel Atalay, vatandaşın alım gücünün azaldığını söyledi. Atalay  şöyle konuştu: "Bayram öncesi satışlarımızın artması lazım ama işlerimiz şuan durgun.  Geçen bayramla kıyasla işler durgun. Geçen bayram işlerimiz daha iyiydi. Bu bayram ile geçen bayram arasında işlerimizde yüzde 60 fark var. Her şeye çok zam geldi ve milletin alım gücü de azaldı. Hem vatandaşın alım gücü düştü hem de bazı gıda maddelerini vatandaş marketlerde bulamıyor. 6 tane markete gittim salça bulmadım. Bazıları stok yapıyor ve salçanın fiyatı iki katına çıkmış. Yani, fırsatçılık yapanlar var."

'Sur'un tabanı artık Sur'da değil'

İsmini vermek istemeyen bir esnaf Sur'daki göçten kaynaklı müşteri potansiyelinin azaldığını belirterek, " Sur'daki insanlar buradan göç ettiğinden bu yana Sur eski Sur olmadı. Buradan Bağlar'a, Şehitlik'e  ya da Diyarbakır'ın diğer semtlerine göç edenler artık Sur'da alışveriş yapmıyor. Yani, Sur'un tabanı artık Sur'da değil. Dışarıdan Sur'a gezmek için gelenler de pek alışveriş yapmıyor. Ayrıca şimdi yaz sıcakları ve insanlar evinden çıkıp çarşıya gelmek bile istemiyor. Buna mevsimlik işçileri, tatile gidenleri de ekleyin Diyarbakır yarı yarıya boşaldı sayılır. Dövizdeki dalgalanma da bütün bunlara tuz biber ekti. Şuan piyasada çok ciddi bir sıkıntı var. Bayram yaklaşıyor ama çarşıda hiç hareketlenme yok. Her şey çok durgun" diye konuştu.