TİGRİS ÖZEL
TİGRİS HABER - Yaz aylarının gelişiyle birlikte Diyarbakır’da sebze-meyve piyasasında alışılmadık bir hareketlilik yaşanıyor. Pazarcıların, komisyoncuları aradan çıkararak ürünleri doğrudan tarladan alması, hal esnafını büyük ölçüde etkilerken, iki taraf arasında gerilim tırmanıyor. Hem pazarcılar hem de halciler, artan maliyetlerden, düşen kazançtan ve vatandaşın alım gücünün yok olmasından yakınıyor.
"Bu gidişle esnaf kalmayacak"
26 yıldır hal esnafı olduğunu belirten bir vatandaş, gidişattan endişeli:
“Adana’daki domates 10 liraysa burada neden 15 lira deniyor. Bunun 2,5 lirası sadece kira. Üzerine mazot, işçilik, nakliye eklenince kâr kalmıyor. Çiftçi de haklı, o da kazanamıyor. Böyle giderse Doğu’da hal esnafı kalmayacak. Devletin ciddi destekler sunması lazım. Mazot desteği, nakliye teşviki, esnaf kredisi… Yoksa hepimiz işi bırakacağız.”
“Ne üretici vatandaşı düşünüyor ne vatandaş üreticiyi”
Hal esnafı, üreticiye ve vatandaşa da tepki gösterdi:
“Çiftçi kazansa da şikâyet ediyor, zarar etse de. Pazarcı, hale uğramadan köyden mal alıyor. Biz sadece yüzde 10 komisyon alıyoruz ama dışlanıyoruz. Hal fiyatı ucuz ama köylüden pahalıya alınıyor. Üstelik denetim yok. Mal kaçırılıyor, zabıta ortalıkta yok. Kimse işini düzgün yapmıyor. Fakir, domatesi gramla alıyor; zengin dışarda makarnaya 450 lira veriyor. Ne üretici vatandaşı düşünüyor ne vatandaş üreticiyi.”
“Masraf masrafı doğuruyor”
Halden alışveriş yapan bir vatandaş ise şu yorumu yaptı:
“Bu sene sebze para etmedi, meyve ise uçtu. Masraflar zincirleme artıyor: Mazot, işçilik, nakliye… Ürün her el değiştirdiğinde fiyat katlanıyor. Tüm yıl domates, biber, patlıcan var ama artık mevsim diye bir şey kalmadı. Her şey pahalı, ama sebze biraz daha ulaşılabilir.”
Komisyoncular Odası: “Halde iş yok, pazarcı direk tarlaya gidiyor”
Diyarbakır Meyve ve Sebze Komisyoncuları Odası Başkanı Fırat Taş, pazarcıların hal sistemini bypass ettiğini söyledi:
“İki aydır halde iş yok. Pazarcı sabah erkenden tarlaya gidiyor. Kasa domates halde 80 lira ama pazarda, markette fahiş fiyatlar. Kurutmalık sezonu başladı ama hal bomboş. Şeftaliyi 90 liraya Mersin’den getiriyoruz ama satamıyoruz. Marketler vatandaşı yakıyor, denetim yok. Hal çökerse sistem çöker.”
Pazarcılar: “Tezgâh masrafı bile çıkmıyor!”
Pazarcılar da durumdan memnun değil. Bir pazarcı esnafı, doğrudan tarladan mal almanın da çözüm olmadığını söylüyor:
“Tarladan alınca işçilik biniyor, taşıma biniyor. Bir domatesi 30’a al, hale göre pahalı. Ama sabah erken gidilmezse mal kalmıyor. Tezgâhın kuru masrafı 2 milyar. Burada 5 aile geçiniyor. Domatesin kalitelisi yok. Karacadağ domatesi sabaha kum gibi oluyor. Fire veriyor, sıcaklık malı eritiyor. Ne üretici ne biz geçinebiliyoruz.”