TİGRİS HABER - Ancak bu dijital “terapistler” gerçekten güvenilir mi?
Hayali Bir Arkadaş mı, Dijital Tezahüratçı mı?
Kaygı bozukluğu, düşük özsaygı ve ilişki sorunlarıyla mücadele eden Kelly, NHS terapisti için beklerken bir çözüm aradı. Günde üç saate kadar sohbet botlarıyla konuşan Kelly, bu botları “duygusal bir dış ses” ve “cesaretlendirici bir hayali arkadaş” olarak tanımlıyor.
24 saat ulaşılabilir olmaları, yalnız hissettiği anlarda destek vermeleri Kelly için çok kıymetliydi:
“Gerçek bir insan olmamaları onları daha ulaşılabilir kılıyor.”
Ancak zamanla cevapların tekrarlandığını, derinleşmeyen sohbetlerin “bir tuğla duvara çarpmak” gibi hissettirdiğini söylüyor.
"Sanki Beni Tanıyan Birinden Mesaj Gelmiş Gibiydi"
Otizm, OKB ve depresyonla mücadele eden Nicholas, yüz yüze destek bulamayanlardan biri. İntihar girişimi sonrası Wysa adlı yapay zeka destekli uygulamayı kullanmaya başladı. Özellikle geceleri yaşadığı krizlerde uygulamanın verdiği yanıtların onu rahatlattığını anlatıyor:
“Gecenin bir yarısı kendimi çok kötü hissettim. ‘Nick, değerlisin’ diyen bir mesaj geldi. Çok empatikti, sanki beni tanıyan biri gibiydi.”
Nicholas, özellikle otizmli bireyler için yazılı iletişimin daha konforlu olduğunu ve insanlarla doğrudan iletişim kurmakta zorlananlar için chatbot’ların alternatif bir destek sunduğunu savunuyor.
Uzmanlar Uyarıyor: Chatbot'lar Deneyimsiz Terapistler Gibidir
İnsan merkezli sistemler profesörü Prof. Hamed Haddadi, chatbot'ları "deneyimsiz terapistlere" benzetiyor. Gerçek terapistlerin beden dili, davranış ve kültürel bağlam gibi çok katmanlı verilerle çalıştığını vurguluyor:
“Bir terapist, danışanın duruşundan, yüz ifadesinden bile çok şey anlayabilir. Oysa sohbet robotları yalnızca metne tepki verir.”
Bunun yanı sıra, chatbot’ların kullanıcıya "evet demeye" programlı olduğu ve zararlı içeriklere karşı tepki veremeyebileceği de dikkat çekiyor.
Duygusal Veriler Kimin Elinde?
Uzmanlar, kişisel verilerin yapay zeka sistemlerinde kötüye kullanılabileceğine dair endişelerini de dile getiriyor. Psikolog Ian MacRae şöyle diyor:
“Sağlık bilgilerimi veri toplayan yapay zekalara asla emanet etmem.”
Wysa yöneticisi John Tench ise kullanıcıların kişisel verilerini paylaşmak zorunda olmadıklarını ve sistemlerinin üçüncü parti büyük dil modellerine veri aktarmadığını söylüyor.
Bilim Ne Diyor? Chatbot'lar Etkili mi?
Dartmouth College tarafından yapılan bir araştırmada, depresyon, kaygı ve yeme bozukluğu yaşayan bireylerde yapay zeka destekli sohbet robotlarıyla yapılan görüşmeler sonucunda semptomlarda %51’e varan azalma görüldü. Ancak araştırmanın yazarları, yüz yüze terapinin hala yerini hiçbir şeyin alamayacağını vurguluyor.
Geçici Bir Destek mi, Kalıcı Bir Risk mi?
YouGov anketine göre halkın yalnızca %12’si yapay zeka sohbet robotlarının iyi bir terapist olabileceğine inanıyor. Ancak mevcut bekleme süreleri ve yüksek terapi ücretleri düşünüldüğünde, birçok kişi için bu botlar bir “ara çözüm” olarak kabul ediliyor.
Anksiyete bozukluğu olan John da dokuz aydır beklediği terapiye ulaşamamanın hayal kırıklığını yaşıyor:
“Şu anda başka seçenek yok. Wysa, en azından elimde bir şey olmasını sağladı.”
Yapay Zeka Terapistleri Kurtarıcı mı, Riskli mi?
Yapay zeka terapistleri henüz profesyonel terapistlerin yerini alabilecek düzeyde olmasa da, özellikle kriz anlarında bir destek sunabiliyor. Ancak güvenlik, önyargı, empati eksikliği ve kültürel bağlam gibi ciddi sorunlar da göz ardı edilemez.
Teknoloji bir destek aracı olabilir, ancak şu an için yalnızca kontrollü bir şekilde, profesyonel yardımın yerini almadan kullanılması öneriliyor.