Çatışma bölge ekonomisini vurdu

Açılan çukurların kapatılması, barikatların kaldırılması ve el yapımı patlayıcıların etkisiz hale getirilmesi çalışmaları kapsamında Diyarbakır’ın Sur, Silvan ve Bağlar İlçeleri’nde tamamlanan operasyonların ardından bölge ekonomisinin durumu da yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladı. 700 civarından iş yerinin kapatıldığı Sur’da, 20 bininin üzerinden kişi evinden göç etti ve 10 bine yakın insan da işsiz kaldı. Büyük bir tahribatın yaşandığı bölgeye, devlet yaklaşık 20 milyon TL’lik yardımda bulundu.

Çözüm süreciyle bahar yaşandı

Çözüm Süreci ile Diyarbakır’da özellikle dış kaynaklı firma yatırımlarının ivme kazandığı 2014’te ve 2015’te kurulan 50 firma, yaklaşık 1 yıl gibi kısa bir süre içinde ticaretten çekildi. Diyarbakır’da şube açan bu firmaların 26’sı şubelerini kapatırken, kapalı olan işletmelerde çalışan binlerce kişi de işsiz kalma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. Diyarbakır’da yaşanan olayların seyrinin belirli olmamasından dolayı büyük ölçekli işletmeler iş planlarını yapamaz duruma gelirken, bölgenin genel ticaret döngüsünde ise önemli oranda iş hacmi düştü ve temel ihtiyaçlar dışında satın almalar askıya alındı.

UNESCO süreci

Diyarbakır Sanayici ve İş İnsanları (DİSİAD), Diyarbakır Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği (DESOB) ile Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası’nın ortaklaşa hazırladığı rapora göre, özellikle UNESCO süreci ile büyük umutlar yaratan Turizm sektörünün son yaşanan olaylarla birlikte, bittiği ortaya çıktı. Restorasyonu yapılan tarihi yerlerdeki işletmeciler iş yapamazken, kentin 5 yıldızlı otelleri dahil olmak üzere Sur ilçesinde 20'nin üzerinde otel halen kapalı durumda. Bu otellerin çözüm sürecinde doluluk oranları ise yüzde 85’i geçmişti.

Firmalar sıkıntı yaşıyor

Bankalar da uygulamaları ile Sur’da yaşanan olaylardan dolayı sıkıntı yaşayan firmalarının sorunlarını daha derinleştiriyor. Yapılan araştırmaya göre, bankalar, bölge firmalarının kredilerini kapamaları için çağrı yapmakta, vadesi gelen kredileri kapaması yapıldıktan sonra yeniden kullandırmamakta veya kullandırması durumunda batı illerine göre daha yüksek faiz oranları uyguluyor. Bankalar ayrıca, ipotek aldığı gayri menkulün ekspertiz fiyatını genel merkezde düşürüyor.

Devlet yardım elini uzattı

Diyarbakır’ın Sur İlçesi’nde evlerini terk etmek zorunda kalan ailelere ve mağdur olan esnaflara devlet önemli yardımlarda bulundu. Bölgede yaşanan olayları nedeniyle Sur İlçesi’nde ayrılan 6 bin 290 aileye ve iş yeri zarar gören bin 160 esnafa, 14 milyon 114 bin 212 TL yardımda bulunuldu.

Ocak ve şubat ayı içerisinde her aileye bin TL nakdi yardımın da yapıldığı yardımlar, sokağa çıkma yasaklarının uygulandığı mahallerde yaşayan aileleri de kapsıyor. Yasaklı mahallerde evlerinden çıkamayan ailelere, 2 bin 100 koli gıda ve 11 bin günlük ekmek dağıtımı yapıldı.

Sur’daki evini terk ederek Diyarbakır’ın Bağlar, Kayapınar ve Yenişehir İlçelerine taşınan aileleri de unutmayan devlet, 3 bin 820 koli gıda yardımında bulundu.

801 aile otellerden faydalandı

Evi dışında kalacak hiç biri yeri olmayan 97 aileye toplamda 410 kişi, Diyarbakır’ın çeşitli otellerinde misafir edilmeye devam edilirken, bu yardımdan şuana kadar 801 aile faydalandı. Mağdur olan ailelere Vakıflar Genel Müdürlüğü, Kızılay Genel Başkanlığı ve Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından da yardımlar yapıldı. Vakıflar Genel Müdürlüğü, 4 bin koli gıda, Kızılay Genel Başkanlığı 750 koli gıda, 750 adet battaniye ve 1 tır dolusu giyim, Diyanet İşleri Başkanlığı ise 8 bin adet gıda ve 8 bin adet battaniye yardımında bulundu. Ayrıca Sivil Toplum Kuruluşları tarafından yapılan yardımlar da Sur kaymakamlığı tarafından mağdur olan ailelere dağıtıldı.

Bağlar’da kısa sürdü

Diyarbakır Silvan İlçesinde 12 gün süren sokağa çıkma yasaklarında, mağdur edilen vatandaşa 760 vatandaşa 1 milyon 925 bin lira ödenirken, acil ihtiyacı olan 991 kişiye de 245 bin 750 TL ödeme yapıldı.

Diyarbakır'ın merkez Bağlar ilçesinde terör örgütünün Sur benzeri kalkışma planı kısa sürede akamete uğratıldı. İlçede 15 Mart’ta ilan edilen ve 21 Mart’ta sona eren sokağa çıkma yasağının ardından, evi ve iş yeri hasar gören bin 965 vatandaşa ödenmek üzere, Başbakanlık Acil Destek Fonundan Diyarbakır Valiliği 1 milyon 621 bin 361 TL gönderildi.

Beklentiler ve yapılması gerekenler

Başta sokağa çıkma yasağının olduğu ilçelerde olmak üzere, bölgede faaliyet gösteren ve olaylardan etkilenen bütün esnafa ve KOBİ'lere faizsiz ve ön ödemesiz uzun vadeli kredi verilmesini istiyor. Bu kredinin tabanı 100 bin TL olmak üzere limiti firmaların büyüklüklerine göre belirlenmesini, ayrıca ihtiyacı olan firmalar için "Kredi Garanti Fonu" şartları esnetilerek devreye sokulmasını bekliyor.

Olayların yaşandığı bölgelerde, vergi, stopaj, SGK ödemeleri, Esnaf ve Sanatkarın Bağkur ödemeleri gibi devlet alacaklarının en az 1 yıl süre ile faizsiz ertelenmesi ve 1 yıl sonrasında ise taksitli ödeme imkanı sağlanması beklentiler arasında yer alıyor.

İşte, diğer beklentiler, şöyle;

Firmaların kullandığı kredi, karşılıksız çekler, SGK primlerinde yaşanan sorunlar nedeniyle oluşan ve kurumlarda negatif etki yaratan kayıtların göz önüne alınmaması ve bu negatif kayıtlarında silinmesi.

Bankaların kredi kapama çağrıları, vadesinde kapatılan kredilerin tekrar kullandırılmaması veya yüksek faizle kullandırılması, gayrimenkul ipotek değerlerinin düşürülmesi ve yasal mevzuatlarda yer alan müşteri mahremiyetlerinin bankalar arasında paylaşılması gibi konuların tespiti ile bu konuda çalışma yapılması ve bölge firmalarının uğradığı haksızlığın da giderilmesi sağlanmalı. Ayrıca, bölgede kullanılan tüm kredilerin bir yıl yapılandırılarak faizinin hazine tarafından karşılanması.

6111 Sayılı yasanın bölgede etkilenen bütün işletmeleri kapsayacak şekilde yeniden düzenlenerek vergi borçlarının yeniden yapılandırılması, taksitlendirilmesi, faizlerin silinmesi gibi kolaylıkların sağlanması, 2016 yılı ile yürürlüğe girecek olan, Akıllı Yazar Kasa uygulaması, E-Tebligat gibi diğer tüm kurumlara verilmesi gereken beyan ve bildirimlerin ertelenmesi, Ticaret ve Sanayi Odaları ile Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği üyelerinin yaşanan olaylardan dolayı, yıllık aidat ve munzam aidat alacaklarının yeniden yapılandırılması ve faizlerinin silinmesi için gerekli yasal düzenlemenin ivedilikle yapılması.

Ayrıca bölgenin içinde bulunduğu koşullar göz önüne alındığında vergi incelemelerinin belirli bir süre durdurulması için gerekli düzenlemenin yapılması, bölgede sokağa çıkma yasağı ile etkilenen işletmelerin 6. Bölge teşviklerinden faydalanmasını sağlayacak yasal bir düzenlemenin yapılması ve mağduriyet yaşayan ailelere ilişkin, barınma gıda vb. ihtiyaçların karşılanmasına yönelik çalışma yapılması.

Haber:Mehmet Çakan Özel