Ekonomik kriz küçük esnafı vurdu

Bakkal ve marketler kapanıyor, kahvehaneler açılıyor

Harun AYTULUN/ÖZEL

Tigris Haber-Ekonomideki gidişatı değerlendiren Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği Başkanı Alican Ebedinoğlu, "İstikrarın olmadığı bir ülkede ticaret ve yatırım yapmazsınız. Şuan bir seçim havasındayız. Bu yerel seçimler ekonomiye ciddi bir basınç uyguluyor. Yatırımlar yapılmıyor, kaygı var, insanlar seçimden sonrasını düşünmeye başladı" dedi.

Türkiye'de, geçen Ağustos ayında döviz kurundaki dalgalanma nedeniyle başlayan tarihin en ağır ekonomik krizin etkileri sürüyor. 6 aylık zaman diliminde 3 bin şirket konkordato ilan etti, binlerce kişi işinden oldu, iğneden ipliğe birçok alanda zamlar yapıldı, fatura vatandaşa kesildi.

Ekonomideki bu kötü gidişatı ve bölge esnafının sorunlarını 42 meslek odası ve 64 bin üyesiyle kentin en büyük esnaf örgütü olan Diyarbakır Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği'nin (DESOB) Başkanı Alican Ebedinoğlu ile konuştuk. Ebedinoğlu Tigris Haber’e önemli açıklamalarda bulundu.

Dövizdeki dalgalanma esnafta ağır tahribat yarattı

Kent ve bölge ekonomisinin küçük işletmeler ve Kobiler üzerinden yapıldığını belirten Ebedinoğlu, "Sektörümüz kentin ekonomideki en önemli lokomotifi. Bölgede yaşanan olumsuzluklardan dolayı uzun  yıllar ciddi sıkıntılar yaşadık. Yaşanan çatışmalar ve olaylar esnafta ağır tahribatlar yaşattı. Bu tahribatlarla birlikte esnaf ve sanatkarlarımızın toparlanması için ciddi çalışmalar yaptık. Bu yaralar sarıldı derken, 2018 yılında dövizde dalgalanmalar oldu. Dövizdeki dalgalanmalar esnaf üzerinde ve bölgedeki işletmeler üzerinde büyük bir tahribat yarattı. Bu ülke genelinde bir sorun. Ancak biz geçmiş yıllardaki sıkıntılardan dolayı bölge esnafı ve sanatkarı olarak daha fazla etkileniyoruz. Ondan dolayı 2018 yılı bizim için çok sıkıntılı geçti" şeklinde konuştu.

Bankalar bölgeyi riskli görüyor

Esnafın krediye ulaşma noktasında ciddi sıkıntılar yaşadığını belirten Ebedinoğlu, sorunların aşılması için ilgili kurumlarla görüştüklerini söyledi.

Çalışmalar neticesinde yeni iş yeri açanlara KOSGEB üzerinden destek verildiğini hatırlatarak şunları söyledi; "Ancak krediye ulaşma konusunda hala sıkıntılar ve zorluklar devam ediyor. Şuanda 4 bine yakın bankalarda kredisi bekleyen esnafımızın dosyası var. Cumhurbaşkanının önceki günlerde bir açıklaması oldu. Esnafa 22 milyarlık bir kredi desteği verileceğini, bunun 10 milyar TL'sinin ilk üç ayda ödeneceğini açıkladı. Ama tabi ki bunun eşit şartlarda verilmesi gerekir. Türkiye genelinde esnaf rahat bir şekilde krediye ulaşırken, bölge esnafı krediye rahat ulaşamıyor. Ulaşamadığı içinde bu verilen krediler adil bir şekilde paylaşılmıyor. Örneğin Denizli ili bizim 10 katımız kredi kullanıyor. Adil olabilmesi için bankaların tutumunun değişmesi lazım. Bankalar bölgeyi riskli bölge olarak gördüğü için böyle bir zorluk çıkartıyorlar. Bankalar teminat konusunda bire 3, bire 4 teminat istiyor. Örneğin 200 milyarlık bir dairenize 50 bin TL karşılığında ancak teminat gösterilebiliniyor. Bir esnafın kullanacağı 100 milyarlık bir krediye 4 memur kefil isteniyor. Oysa batı illerinde esnaf esnafa kefil oluyor. Arada kredi kefalet kooperatifi var. Her ne kadar bu krediler açıklansa bile biz bu kredilere rahat bir şekilde ulaşamıyoruz. Öncelikle bankaların bölgeye yönelik tutumunun değişmesi lazım. Bu tutum değişmediği müddetçe siz istediğiniz kadar kredi açın, bölge esnafı bu krediye ulaşamıyor ve kullanamıyor" dedi.

8 bin kişi başvurdu, 3600 kişi yararlandı

Bölge esnafına sicil affı isteyen Ebedinoğlu, "Geçmiş yıllardaki sıkıntılardan dolayı esnafımız aylarca iş yerini açamadı. Bu durumda esnafımız bankalar nezdinde sabıkalı ve sicili bozuk konuma düştü. Bu sabıka ve sicilden dolayı bu kredilere müracaat ediyor, geçmiş dönemdeki çek ve senedinden dolayı sicil bozuluyor ve o krediye ulaşamıyor. Biz bunu hükümetten defalarca talep ettik. 2017 yılının Ocak ayında bir sicil affı çıktı ancak bankalar üzerinde yaptırımı olmayan bir sicil affıydı. Keyfi bir uygulama var, sadece siyaseten alınmış bir karar olarak değerlendirdik. Çünkü en büyük sicil sabıkası olan bölge esnafıdır, ama dediğim gibi çıkan sicil affı maalesef bankalar üzerinde yaptırımı olmadığı için kamu bankaları bile bunu uygulamıyor. Bu nedenle bunun aşılması gerekiyor. Müracaat eden 8 bin dosyadan sadece 3600'ü krediye ulaşabildi. Geriye kalan ya teminattan yada sicilden dolayı bu krediye ulaşamadı" şeklinde konuştu.

Kahvehaneler açılıyor, bakkallar kapanıyor

Sektörün yaşadığı sıkıntılara ilişkin önemli veriler paylaşan Ebedinoğlu, Organize Sanayi bölgesinde toplam 5 bin kişinin çalıştığını, küçük işletmelerde ise 8 bin kişinin çalıştığını hatırlatarak, "60 bin üyesi olan bir birliğiz. 2018 yılı Diyarbakır esnafı için çok zor geçti. Verilerde bu durumu ortaya koyuyor. Geçtiğimiz yıl 3 bin 156 yeni iş yeri açıldı. Bunların 536'sı KOSGEB desteği ile açıldı. 2018 yılında 207 kahvehane ve 94 tane de internet cafe açıldı. Kapanan iş yeri oranlarına baktığımız zaman ise, 2017'de 817, bu yıl ise 1133 iş yeri kapandı. Bu durum yaklaşık 2 bin kişiyi işsiz bıraktı. Bu aslında ciddi bir rakam. Artan nüfus karşısında, büyüyen ve gelişen bir kenti düşündüğümüz zaman bu kapanan iş yerlerinde ciddi bir artış var. Kapanan iş yerleri ağırlıklı olarak bakkal, büfe ve market. Bunun nedeni de zincir marketlerin sokak aralarına kadar gelmesi ve gelişi güzel açılmalarıdır. Maalesef durum böyle olunca esnafta bitme noktasına geliyor."

Asgari ücretin parası esnafın sırtından çıkartılıyor

Ekonomide yeni bir dalgalanmanın olmaması için tedbirlerin alınması gerektiğini belirten Ebedinoğlu, "Bildiğiniz gibi piyasalar güvene dayalıdır. İstikrarın olmadığı bir ülkede ticaret ve yatırım yapmazsınız. Şuan bir seçim havasındayız. Yerel seçimler zaten ekonomiye ciddi bir basınç uyguluyor. Yatırımlar yapılmıyor, kaygı var, insanlar seçimden sonrasını düşünüyor. 2019'da dövizde ciddi bir dalgalanma olmazsa ve mevcut şekli ile tutulursa rahat bir şekilde bu durumu atlatırız. Ancak seçimin sonuçlarına göre bir dalgalanma olursa ciddi bir ekonomik sıkıntı ile karşı karşıya kalabiliriz. Onun için tedbirlerin alınması lazım. Bu yönlü Cumhurbaşkanının esnaf kredisi ile ilgili yapmış olduğu açıklama önemli. Ancak kaynak yetişir mi belli değil. Kobilere destek açıklandı, bunlar kaygılarla ilgili alınan tedbirlerdir. Bu tedbirlerin hayata geçirilmesi aslında önemlidir. En büyük kaygılarımızdan biri esnafımız her ay bağ kur primi ödüyor. Geçen yıl 598 TL olan aylık bağ kur primi düzenli öderseniz 755, düzenli ödemezseniz 883 TL. Bir bakkalın ayda 850 TL bağ kur prim borcu ödeme gücü yoktur. Bununla ilgili bir iyileştirme yapılmalı. Prim borçlarında dikkat ederseniz yüzde 25'in üzerinde artış söz konusu. Asgari ücretin yükseltilmesi demek ki esnafın sırtından çıkartılıyor. 2019 yılında birçok işletmeyi bu tür artışlar sıkıntıya sokacaktır."

Kentte seçim havasından ziyade geçim havasının olduğunu belirten Ebedinoğlu, "Huzur ve güven ortamı devam ederse bölgede önemli gelişmeler olur. Ancak bu sağlanmazsa daha da kötüye giden bir tablo ile karşılaşabiliriz” uyarısında bulundu.