Kulp Çayı kurudu, balıklar öldü: HES meclis gündeminde

Uğur KASİOĞLU

TİGRİS HABER - Diyarbakır’ın Kulp ilçesinde bulunan Kulp Çayı üzerinde kurulan hidroelektrik santrali’nin (HES) faaliyetini sürdüren şirket tarafından Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında barajdan doğaya bırakılması gereken suyun elektrik üretimi amacıyla tutulmuş olduğunu bu sebeple Kulp Çayı’ndaki su akışının neredeyse tamamen durma noktasına geldiğine dikkati çeken Diyarbakır DEM Parti Diyarbakır Milletvekili Serhat Eren, suyun kesilmesiyle birlikte çayın birçok noktasında kurak bir görüntü oluştuğunu, su seviyesinin düşmesi nedeniyle toplu balık ölümleri yaşandığını belirterek, Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan BAYRAKTAR ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum tarafından yanıtlanmak üzere soru önergesi verdi.

Eren’in yanıtlanmak üzere verdiği soru önergelerinde şu sorulara yer verildi;

Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı’ya yanıtlanmak üzere yöneltilen sorular;

1. HES ile DSİ arasında yapılan su kullanım hakkı anlaşmasında dereye bırakılması

gereken can suyu miktarı nedir? DSİ bu yükümlülüğün yerine getirilip getirmediğini

denetlemiş midir?

2. Kulp Çayı’ndan izinsiz veya kontrolsüz su çekimi yapılmakta mıdır? Bu konuda

Bakanlığınızın herhangi bir tespiti veya yaptırımı olmuş mudur?

3. Balık ölümlerine dair Bakanlığınızın yaptığı bir inceleme var mıdır? Ölen türler tespit

edilmiş midir ve koruma altında olan türler bulunmakta mıdır?

4. Kurak dönemlerde akarsuların tamamen kurumaması için Bakanlığınız hangi

önlemleri almaktadır? HES’lerin üretimi kısarak can suyu artırmaları yönünde bir

uygulama söz konusu mudur?

5. Kulp Çayı özelinde, can suyu miktarının yeniden belirlenmesi veya HES’in faaliyet

koşullarının revize edilmesi gibi adımlar gündemde midir? Benzer ekolojik

tahribatların önlenmesi için hangi yapısal tedbirler planlanmaktadır?

6. Kulp Çayı’nda yaşanan balık ölümlerine dair numune alımı yapılmış mıdır? Balıkların

ölüm nedeni bilimsel olarak raporlanmış mıdır?

7. Bölgedeki köylülerin su ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla DSİ’nin acil bir müdahale

planı olmuş mudur?

8. DSİ, HES’in su bırakma programını düzenli izlemek için debi ölçüm istasyonları

kurmuş mudur? Bu istasyonların verileri kamuoyuna açık mıdır?

9. Türkiye genelinde DSİ ile HES işletmecileri arasında yapılan su kullanım hakkı

anlaşmalarında “ekolojik zarar” gerekçesiyle fesih ya da revizyon örneği olmuş

mudur?

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’a yanıtlanmak üzere yöneltilen sorular;

1. Kulp HES’in üretim lisansı kapsamında dereye bırakılması gereken asgari can suyu

miktarı nedir? Bu yükümlülüğün yerine getirilip getirilmediği denetlenmiş midir?

2- HES’in suyu kestiği iddiaları karşısında Bakanlığınız veya EPDK tarafından bir

inceleme yapılmış mıdır? Şirketin elektrik üretiminden feragat ettiği yönündeki

beyanları doğrulanmış mıdır?

3- Şirketin doğaya bırakması gereken suyu tutarak çevreye zarar verdiği tespit edilirse

hangi idari yaptırımlar uygulanacaktır? Lisans iptali gündeme gelebilir mi?

4- Enerji üretimi ile halkın su ihtiyacı ve ekosistem arasında denge kurulması için

Bakanlığınızın aldığı önlemler nelerdir?

5- Türkiye genelinde nehir tipi HES’lerin neden olduğu benzer sorunlara dair

Bakanlığınızda bir envanter bulunmakta mıdır? Gelecekte bu sorunları önlemek için

hangi yapısal tedbirler alınacaktır?

6- HES işletmecisinin enerji üretimiyle ilgili kapasite raporları ve üretim verileri

kamuoyuyla şeffaf şekilde paylaşılmakta mıdır?

7- Enerji üretimi nedeniyle su rejiminde yaşanan değişimlerin yerel tarım ve

hayvancılığa etkisi değerlendirilmiş midir?

8- HES’in lisans süresi ne zamana kadardır? Bu lisansın yenilenmesi ya da iptali

gündeme gelebilir mi?

9- Türkiye genelinde son beş yılda HES işletmeleri hakkında kaç kez “can suyu

bırakmama” gerekçesiyle idari para cezası kesilmiştir?

10- Bakanlığınız, enerji yatırımlarının çevresel sürdürülebilirliği için yeni kriterler

getirmeyi planlamakta mıdır?

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’a yanıtlanmak üzere yöneltilen sorular;

1. Konuya ilişkin bakanlık olarak bir soruşturma başlatacak mısınız?

2. Kulp çayının HES kaynaklı kurutulması iddiaları hakkında bakanlığınıza ve

bakanlığınıza bağlı birimlere ulaşan şikayet ve başvurusu sayısı kaçtır?

3. Kulp Çayı’nda HES kaynaklı yaşanan toplu balık ölümleri ve çayın kuruması iddiaları

Bakanlığınızın bilgisi dahilinde midir? Bu konuda bir inceleme veya denetim yapılmış

mıdır?

4. HES’in ÇED raporunda veya işletme izninde dereye bırakılması gereken asgari can

suyu miktarı ne olarak belirlenmiştir? Bu yükümlülüğe uyulup uyulmadığı

denetlenmiş midir?

5. Halkın gözlemleri ile şirketin beyanları arasındaki çelişkiler karşısında Bakanlığınız

bağımsız bir bilimsel inceleme başlatmayı planlamakta mıdır?

6. Yaşanan balık ölümleri çevre ve su ürünleri mevzuatı açısından suç teşkil etmekte

midir? Sorumlular hakkında idari yaptırım veya suç duyurusu düşünülmekte midir?

7. Ekolojik tahribatın telafisi için Bakanlığınızın bir eylem planı var mıdır?

Balıklandırma ya da dere yatağının iyileştirilmesine dönük somut adımlar atılacak

mıdır?

8. HES’in ÇED raporu hazırlanırken Kulp Çayı’ndaki biyolojik çeşitlilik (balık türleri,

bitki örtüsü) dikkate alınmış mıdır? Bugün yaşanan balık ölümleri bu raporun

öngördüğü riskler arasında mıydı?

9. ÇED raporu sonrası yapılan “çevresel izleme” çalışmaları var mıdır? Varsa sonuçları

kamuoyuyla paylaşılmış mıdır?

10. Son beş yıl içinde Diyarbakır’daki akarsu ekosistemlerinde tespit edilen toplu balık

ölümleri sayısı kaçtır? Bunların kaçı HES faaliyetleriyle ilişkilendirilmiştir?