VİDEO - Diyarbakır’ın çeşmelerinden artık su akmıyor!

Mümin Ağcakaya - Özel

TİGRİS HABER - Diyarbakır’ın yaşamında çeşmelerin ayrı bir önemi vardır. Birçoğunun tarihi de oldukça eskidir. Diyarbakır Sur içinde yaşayan halk günlük su ihtiyacını, her evin önünde açılan su kuyularından karşılandığı gibi; sokak başlarında bulunan ve katsal da denilen çeşmeler sağlamışlardır.

Evliya Çelebinin Seyahatnamesinde de geçen Ayn-ı Ali Pınarı, İçkale kaynağı suyu ve Ayn-ı Şakkil-Acuz suları şehrin su ihtiyacını karşılıyor. 1290 tarihli Diyarbekir Vilayeti Salnamesinde şehirde 130 çeşmenin bulunduğu yazılmaktadır.

Osmanlı döneminde Kanuni Sultan Süleyman tarafından şehre getirtilen Hamravat suyuyla birlikte şehirdeki çeşmeler çoğalmıştır.

Diyarbakır’da 85 yaşında ki Ali Haydar Canlı çeşmeler hakkında şunları söylemektedir; “Diyarbakırlılar 1526 yıllından evvel İçkale’de ki Anzele suyunu içiyordu. Diyarbakır’da birçok evler kuyu sularını kullanıyordu. Bu sularla yaşıyorlardı. Kanuni Sultan Süleyman 1526 yılında Bağdat seferine çıktığında Diyarbakır’a da uğruyor. Kış çok çetin geçtiği için 71 gün Diyarbakır’da konaklıyor. O dönemki Diyarbakır Vali’si Kanuni’nin huzuruna çıkıyor. Diyarbakır’ın sorunlarını anlatırken; Diyarbakır’a gelen suyun yeterli olmadığını söylüyor. Diyarbakır’a 11 km uzaklıkta olan Hamravat suyundan bahsediyor. Bunu üzerine Kanuni de bu suyu Diyarbakır’a getirtiyor.

Bir dönem Diyarbakır’ın sokaklarında 50’ye yakın kastal vardı daha sonra bunlar su akmaz hale geldi. Çoğu tahrip oldu. Bu tarihi çeşmelerin yok olması Diyarbakır açısından büyük bir kayıp oldu.” demektedir.

Diyarbakır’da bilinen ve tarihi değeri de olan çeşmelerden bazıları;

Aslanlı Çeşme; İçkalede bulunmaktadır. Çeşmenin aslan heykellerinden bir kayıptır. Çeşmenin kitabesi olmadığından ne zaman ve kim tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir.

Hatun Kastalı; Mardinkapı çıkışında bulunmaktadır. Halk arasında Hatun Çeşmesi de denilmektedir. Bu çeşme de ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı bilinmemektedir.

Zinciriye Çeşmesi; Medrese ile birlikte XII.yy.da yapıldığı sanılmaktadır.

Ömer Şeddat Çeşmesi; Mardinkapıda Cami önünde yer almaktadır.

Arbedaş Çeşmesi; 1531 yılında Kanuni Sultan Süleyman zamanında yapılmış ve şimdi su akmamakta ve tahrip edilmiş durumdadır.