İran İslam Cumhuriyetinin her yıl giderek artan idam bilançosu; Son 3 yılda 143’ü Kürt, bin 455 kişi idam edildi

Araştırma-haber Ramazan Yavuz- ÖZEL

TİGRİS HABER - İRAN İslam Cumhuriyeti’nde Ahlak polisi tarafından öldürülen Kürt kızı JinaMahsaAmini için düzenlenen protesto gösterilerine katılanlardan bazısına idam cezaları verilirken, idam edilenlerin sayısı yıldan yıla sürekli artıyor. İran’da 2021, 2022, 2023 yıllarında 143’ü Kürt toplam 1455 kişinin idam edildiği öğrenildi. İran 2024 yılına da idamlarla girdi. 2024 Ocak ayı içinde 6’sı Kürt 24 kişi idam edildi.

İran’da Kürtlerin Ulusal Hakları için mücadele eden Komele örgütü mensubu oldukları söylenen siyasi tutuklu 4 Kürt gencinin İran rejimi tarafından İsrail ajanı oldukları suçlamasıyla 29 Ocak 2024’te idam edilmesi Kürt ve Dünya kamuoyunda büyük tepki çekmiş, Kürt örgütlerinin çağrısı üzerine İran’da 10 kentte esnaflar işyerlerini açmazken, idamlar ABD tarafından da kınanmıştı. Geçen Şubat ayında ise İran rejimi, Jin, Jiyan, Azadi (Kadın, Yaşam, Özgürlük)eylemlerinde yaşamını yitirenAsadRahimi'nin anma töreninde konuştuktan sonra gözaltına alıp tutukladığıKürt Din adamı MuhammedKhezrnejad’e idam cezası verdi.

İran’da idamlar her yıl katlanarak sürüyor

İran’da 2022 yılında Ahlak polisi tarafından öldürülen 22 yaşındaki Kürt kızı JinaMahsaAmini için ülke genelinde düzenlenen protestolardan sonra idamlarda da hayli artış yaşandı. Kurdpa İnsan Hakları merkezi tarafından hazırlanan rapora göre, 2021 yılında 37’si Kürt 256 kişi siyasi nedenler, cinayet ve diğer suçlamalarla idam edildi. Xoy kentinde bir tutuklu, halkın gözü önünde ibret için idam edilirken, idam edilenler arasında bulunan Şayan Seid Por, ErselanYasini ve Hesen Rezayi’nin çocuk yaşta oldukları iddia edildi. Raporda, 2021 yılında hapishanelerde kamuoyuna ilan edilenden çok daha fazla kişinin idam edildiği, bazısının ailelerine bile haber verilmediği kaydedildi.

2022 yılında idam edilen 376 kişiden 35’inin Kürt olduğu belirtilen raporda, idam edilenlerden Behaedin Qasimzade, Secad Sinceri ve Arman Ebdulahi’nin de yine 18 yaşın altında çocuklar olduğu belirtiliyor. Raporda idam edilen 35 Kürtten Heyder Qurbani, Ebdulbasit Reygi, Finroz Musal, Hatem Uzdemir ile Metin Xızri’nin siyasi tutuklu oldukları dile öğrenildi.

2022 yılı ile kıyaslandığında İran’da 2023 yılında idam edilenlerin sayısının yüzde 31 oranında arttığı gözlemlendi. İran rejimi tarafından 2023 yılında idam edilen en az 799 kişiden 71’i ise Kürt. Rapora göre, İran’da idam edilenlerin yüzde 68’nin siyasi tutuklular olduğu, bu siyası tutukluların yüzde 71’nin ise Kürt olduğu vurgulandı.

İran, 2024’e de idamlarla başladı

Rapora göre İran İslam Cumhuriyeti 2024 yılına da idamlarla başladı. 2024 yılının Ocak ayında 6’sı Kürt 24 kişi idam edildi. 6 Kürt’ten Pijman Fatihi, Vefa Azerbar, Muhsin Mezlum ve Mihemed Feramerzi siyasi nedenlerden, Ferhad Selimi ile Davud Ebdullahi’nin ise, mezhepsel nedenlerden dolayı idam edildiği belirtildi. 2024 Ocak ayıdan 18 kişinin ise cinayet ve madde bağımlılığından dolayı idam edildikleri açıklandı. İran rejiminin 2021, 2022, 2023 ve 2024’ün ilk ayında idam ettiği toplam 1455 kişinin yüzde 10’u Kürtlerden oluşuyor. İran’da Şubat 2024’teki idamlarla ilgili ise henüz bir veriye ulaşılamadı.

4 Kürt gencinin idamı büyük tepki toplamıştı

İran rejiminin Dünya’nın bir çok kesiminde başlatılan kampanyalarla karşı çıkmalara ve yapılan tüm çağrılara rağmen Mahabat’tan Muhsin Mezlum (27), Dewlan'dan Mihemed Feramerzi (28), Bokan'dan Vefa Azerbar (26) ve Kameran’dan Pijman Fatihi (28) isimli Kürt gençlerini İsrail’ ajanlık yaptıkları iddiasıyla 29 Ocak 2024 sabahı tutuldukları Kerec’ın Kızılhisar cezaevinde idam etmesi Kürt ve Dünya kamuoyunda büyük tepki çekmişti.

10 yerleşim yerinde kepenkler açılmamıştı

4 Kürt gencinin aileleri ve üyesi oldukları dile getirilen İran Kürdistanı Devrimci Emekçiler Topluluğu (KOMELE) ise, İran’ın iddialarını ret etti. İdam edilmelerine bir gün kala aileleriyle görüştürülen 4 Kürt mahkûmun ailelerine verdikleri “idam edileceğiz. Ancak bu gururlu bir ölüm olacak. Yas tutmayın, siyah giymeyin ve cesur olun” mesajı sosyal medyada gündem olmuştu.

İdamları protesto etmek amacıyla WorldKurd Örgütü, Hana İnsan Hakları Örgütü, Hengaw İnsan Hakları Örgütü, Kurdpa İnsan Hakları Örgütü, Dört Kürt siyasi tutsağı savunmak için kampanya, Kürdistan Mahkemesi, Zagros İnsan Hakları Merkezi’nin yaptığı çağrı Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı kentlerde karşılık buldu. Rawansar, Sine, Merivan, Sakiz, Bokan, Dehgulan, Mahabad, Sewlawa, Bane ve Divandere kentlerinde esnaflar kepenklerini açmayarak İran rejimini protesto etmişlerdi.

İran’da 4 Kürt gencinin idam edilmesi bazı insan hakları örgütleri, İran, Irak, Türkiye ve Suriye’deki Kürt siyasi partileri, bazı sivil toplum örgütleri ve birçok kişi tarafından sosyal medya hesapları üzerinden de protesto edilmişti ABD’nin İran Özel Temsilciliği de, X hesabından yaptığı açıklamada, İran yargısının 4 Kürt gencini idam etmesini şiddetle kınanmıştı.

Geçen ay Kürt din adamına idam cezası verildi

Hengaw İnsan Hakları Örgütü'nün bildirdiğine göre ise, geçen ay Bokan’ın önemli Kürt din adamlarından biri olan 45 yaşındaki Muhammed Khezrnejad'a idam cezası verildi. Kürt din adamı Muhammed Khezrnejad, Bokan Eftekhari Camii'nde “Jin, Jiyan, Azadi” gösterilerinde yaşamını yitiren Asad Rahimi'nin anma töreninde yaptığı konuşmadan kısa bir süre sonra gözaltına alınmıştı. Muhammed Khezrnejad’a İran İslam Devrim Mahkemesi'nin Urmiye'deki üçüncü şubesi tarafından "ülkenin toprak bütünlüğüne ve bağımsızlığına zarar vermek" iddiasıyla idam, "Rejim karşıtı propaganda" iddiasıyla da ayrıca 15 yıl hapis cezası verildi. Muhammed Khezrnejad'ın video konferans yoluyla yürütülen duruşmasında, onun hukuki temsil hakkından mahrum bırakıldığı da iddia edildi.

Jina Mahsa Amini protestolarında 524 kişi öldü

İran’da Kürt kızı 22 yaşındaki Jina Mahsa Amini’nin 14 Eylül 2022'de Ahlak Polisi tarafından tutuklandıktan sonra iddiaya göre dövülerek kafasından yaralanması ve ardından yaşamını yitirmesi nedeniyle ülke geneline yayılan protestolar İran rejimini zor durumda bıraktı.

Tahran merkezli İnsan Hakları Aktivistleri Haber Ajansı (HRANA)’nın paylaştığı verilere göre, Jina Mahsa Amini için İran’da 15 Ocak 2024 tarihine kadar toplam 1255 gösteri düzenlendi. HRANA, gösterilerde toplam 71’i çocuk 524 sivil ile 68 rejim kuvveti mensubunun yaşamını yitirdiği, 713’ü öğrenci 19.401 kişinin gözaltına alındığı, 724 kişiye çıkarıldıkları mahkemelerce 11 bin 721 ay hapis cezası verildiği, 4 protestocunun ise idam edildiğini duyurdu. HRANA, 107 protestocunun daha idam cezası alma riskiyle karşı karşıya bulunduğunu da bildirdi.