VİDEO - Diyarbakır’ın ilk okulu ev oldu

Mümin Ağcakaya - Özel

TİGRİS HABER - 1923 yılında Cumhuriyet ilan edildikten sonra Diyarbakır’da resmi olarak ilk açılan İsmet İnönü İlköğretim Okulunu Tigris Haber Gazetesi görüntüledi. Sur İlçesi Lalabey Mahallesi’nde bulunan okul şimdilerde ev olarak kullanılıyor. Yaklaşık yüzlerce yıllık tarihi olduğu tahmin edilen ve Ermeniler tarafından yapılan bu tarihi evde okul olarak kullanıldığına dair kalıntılar halen mevcut. Daha önce değişik şekillerde kullanılan evin yapılaşması uygun olduğu gerekçesiyle zaman içinde bir dönem okula çevriliyor. Birçok siyasetçi, sanatçı, kanaat önderi ve o dönemlerde kenttin ileri gelenlerinin çocukları bu okulda ilköğretimi okumuştur.

Burada okul okuyanlar ziyaretlere geliyor

Şu anda babasından miras olarak kalan bu evde ailesi ile birlikte ikamet eden Sur doğumlu Cuma Balıkçı,  emekli olduktan sonra 1990-1991 yıllarında bu evi satın aldıklarını ifade ederek, emeklilik parası ile bu evi adlıklarını söyledi. Balıkçı, “Eve gelen ziyaretçilerden kapıyı çalıp buranın okul olduğunu ve burada okuduklarını söyleyenler oldu. Bizde öyle duyumlar aldık. Şu anda bile lavabolar ve çeşmeler var. Onlarda burada okul okuduklarını söylediler. Biz burayı satın aldığımızda lavabolar vardı ve onlar halen duruyor. Ama 5-6 musluk vardı, öğrencilerin kullandığı. Buranın orijinal yapısına dokunmadık ve korumaya çalıştık “dedi.

Konağın yarım asırlık hikayesi

Kent tarihi konusunda çalışmaları olan yazar Şeyhmus Diken’den edindiğimiz bilgilere göre, Cemil Paşa ailesinin 1500’lü yıllarda Cizre’den Diyarbakır’’a geldikleri ve yerleştikten sonra da şu anki konağın kurulduğu bölgede bir ev alıp yerleştikleri biliniyor. Hatta ailenin büyüğü Cemil Paşa’nın 1800’lü yılların başında bu evde doğuyor. Yine ailenin büyüklerinden Mustafa beyin ve diğer aile fertlerinin de bu evde doğduğu kayırlarda mevcut. 1800’li yılların ortalarına gelindiğinde ise, Cemil Paşa Osmanlı Devleti tarafından Muş ve Siirte mutasarrıf sonra da Yemen’de vali olarak görevlendiriliyor. Yemen’de yaklaşık 30 yıllık kaldıktan sonra tekrar 1870’lerde Cemil Paşa, İstanbul’da sarayla görüşüyor. Ardından emekli olup Diyarbakır’a dönüyor. Diyarbakır’a döndükten sonra şu an büyük konağın yerinde bulunan yedi eski evi satın alıp birleştirerek tek bir büyük konak haline getiriyor. İşte o dönemlerde evin şimdiki hali Cemil Paşa konağının müştemilat olarak kullanılıyor.

Daha sonra 1930 yılların sonu ve 1940’lı yılların başında ailenin damatları tarafından konağın bu bölümü satılıyor. 2000’li yılların başında ise,  belediye tarafından Cemil paşa konağı ailenin de rızasıyla kamulaştırılıp, kent müzesi haline getiriliyor. Konağın bir dönem okul olarak kullanılan, satılan bölümü de kamulaştırılıp birleştirilmek isteniliyor ama bu çeşitli sebeplerden dolayı gerçekleşemiyor.