Hangi zekâ, hangi akıl?

Benim çocuğum çok akıllı
Benim çocuğum çok zeki

Tarzı değerlendirmelerle, çocuklarına haksızlık yapan, onlarla ilgili yüksek beklentileri olan velilere, eminim sizler de şahit olmuşsunuzdur.

Her çocuk kıymetlidir, zekidir ve akıllıdır. Velilerin, onlarla ilgili olağan dışı beklentilerinin, çocukların yaşamındaki başarılarına, olumsuz etkileri olduğunun bilinmesinde fayda vardır.

Çocuklarımız ile ilgili doğru bir değerlendirme için,evvela akıl ve zekâ kavramlarına bir açıklık getirelim.

Zekâ: Düşünebilme gücü ya da yeteneği olup, çeşitleri ve sınıfları (seviyeleri)vardır.

Akıl: Doğru düşünceye ulaşmak ya da sahip olma becerisi olup,kişilerin aldıkları eğitimle şekillenir.

Şimdi yukarıdaki değerlendirmelere yeniden bakalım.

Çocuklarımızın doğru akıllı olmaları için, doğrularla donanımlı; anne-babalar, akrabalar, arkadaşlar, iyi çevre, iyi eğitim, doğru yönetim, v.b birçok karakteristik özelliğe ihtiyaç vardır. Bunların ne kadarı çocuğumuzun yaşamında yer alıyorsa, çocuğumuz o kadar doğru akıllıdır.Akıl konusuna “Şehrimizi Nasıl Yönetiyoruz” yazımızda değindiğimiz için burada daha fazla detaya girmeyeceğim.

Bir babanın” benim oğlum 25 yaşında ve onda her türlü kötülük var, ne yapacağımı bilemiyorum” demesinden daha acı ne olabilir. Ya da diğer bir annenin” benim kızım Amerika’da alanında doktora yapmaya gitti” demesi gururunu yaşaması ne kadar güzel. Eminim bu çocuklar için de küçüklüklerinde akıllı ve zeki değerlendirmesi yapılmıştır.

Öyle ise gerçekçi olup, çocuğumuz için, kendimizden başlayıp doğrularla donanımlı bir yaşam alanı yaratalım. Onu,kendi menfaatine düşkün ve topluma zararlı olan, akıldan yoksun kişilerden uzak tutalım ki doğru akıllı olsun, kendisi ve çevresi için doğru olanı yapsın.

Zekâ konusuna gelince:

Çoklu zekâ kuramcısı Howard Gardner, zekâyı tek ve baskın bir yetenek olarak görmekten ziyade, çeşitli ve özel boyutlardan oluştuğunu ifade etmiş olup, bu değerlendirme bilim çevrelerinde genel kabul görmüştür.

Bu değerlendirmeye göre zekâ türleri:

Görsel zekâ, görüleni hafızaya alma, zihinde canlandırma becerisi olup, tasarımcı ve mimarlık benzeri mesleklerde verimli olunur.
Sözel-dilsel zekâ, ana dilinin dışındaki dilleri kolay öğrenme kabiliyetindedir. Alanında otorite sayılan Prof. Dr. Fuat Sezgin 27 dili çok rahat bilmesi ile bu zekâ için çok iyi örnektir.
Matematik-mantık zekâ, sayısal mesleklerde başarılı olunur. Tıp, Mühendislik, v.b alanlar.
Bedensel zekâ, başarılı bir spor adamı olmak için sahip olunması gereken zekâdır.
Müziksel zekâ, bildiğiniz bütün müzik dehalarının sahip olduğu zekâdır.
İçsel zekâ, kişinin kendini tanıma, doğru öngörülere sahip olma, kendisi ile ilgili doğru seçimleri yapabilme zekâsıdır.
Sosyal zekâ, kişilerle kolay iletişim kurabilme zekâsıdır. Siyasetçiler, kanaat önderleri, eğitimciler bu yönü güçlü kişilerdir.
Doğasal zekâ, doğayı tanıma ve anlama, adeta onunla bütünleşme zekâsıdır.
Varoluşsal-felsefi zekâ, mantık yürütmenin zor olduğu konularda, yorum yapabilme becerisidir. Din âlimleri, matematikçiler, fizikçiler, filozofların bu zekâlarıbaskındır.

Çocuğunuzun matematik zekâsı baskın ise ondan çok iyi bir sporcu olmasını, görsel zekâsı baskın ise çok iyi bir müzisyen olmasını beklemek haksızlık olur.

İnsanlarda zekâ türlerinin birçoğu olabilir, ama baskın zekâsına göre çocuğu değerlendirip yönlendirmek, ona yapılacak en büyük iyiliktir. Peki, çocuğun baskın zekâsı hangisidir, bunu öğrenmek için de uzman bir psikologa danışmak en doğru davranış olacaktır.

Zekânın bir diğer yönü,zekâ sınıfı (IQ seviyesi ) ile ilgilidir.

Çocuğumuzun;Zekâ geriliği(0-70 IQ), sınırda zekâ (71-79 IQ), donuk zekâ (80-89 IQ), normal zekâ(90-109 IQ), parlak zekâ(110-119 IQ), üstün zekâ (120-yukarısı IQ) olmak üzere hangi seviyede zekâya sahip olduğunu bilmemiz önemlidir.

Hangi zekâ sınıfında olursa olsun, her seviyedeki zekâ eğitilebilir. Mevcut eğitim sistemimiz normal zekâlı insanlara göre hazırlanmıştır. Normal zekânın altında veya üstünde olanların,mutlaka seviyelerine uygun özel eğitim kurumlarında, eğitim almaları gerekmektedir. Bu konuda bize yardımcı olabilecek en yakın kişiler, okulların rehberlik öğretmenleridir. Daha fazlasını öğrenmek için, psikiyatri uzmanlarına danışmakta fayda vardır.

Çocuklarımız için, doğru seçim ve doğru değerlendirme yapmak, onlara yapılacak en büyük iyiliktir.

Saygılar.