Aynı Kâğıttan Geçmeden Anlamak, Deneyimin Tekrarı Değil, Varlığın Tanıklığı

“Ben de yaşadım,” der çoğu insan, anlamanın ifadesi olarak. Aynı acıyı çekmiş olmak, aynı kayıplardan geçmiş olmak, aynı kâğıda yazılmış hikâyelere sahip olmak… Böylece anlayabileceğine inanır. Ama bu türden bir anlama, özdeşliğe dayanır. Ve özdeşlik, çoğu zaman karşıdakini olduğu gibi görmek yerine, kendini onda tekrar etmektir.

Gerçek Anlamak

Oysa gerçek anlamak, aynı yoldan geçmeyi gerektirmez. Aynı kâğıda yazılmamış olsak da, aynı satırları okumasak da, insan insana temas edebilir. Çünkü anlamak, deneyimi paylaşmak değil; bir başkasının varoluşuna önyargısızca tanık olabilmektir. Olanı kendi zihninden geçirmek yerine, onun olduğu gibi durmasına izin vermektir. Kendi hikâyeni araya koymadan, onun hikâyesine bakabilmektir.

Tehlike Sınırında Duran

Empati denilen şey, bu yüzden tehlikeli bir sınırda durur. Çünkü çoğu zaman “seni anlıyorum” cümlesi, “ben de senin gibiyim” anlamına gelir. Oysa bu bir aynalama değil; bir gölgelemedir. Karşıdakini kapatır. Onu kendine benzetir, farklılığı siler. Oysa gerçek anlayış, bir benzemezlikte kalabilme zarafetini içerir. Kendini karıştırmadan görebilmektir.

Hikayeler Bezemeyebilir

İki insanın hikâyeleri benzemeyebilir. Hatta hiç ortak yanları olmayabilir. Ama bu, birinin diğerini anlayamayacağı anlamına gelmez. Çünkü anlamak, ortak geçmiş değil; açık bir bilinç gerektirir. Yargısız, yorumsuz, sessiz bir bilinç. Dinlemeyi bilen, bakmayı bilen, beklemeyi bilen bir bilinç.

Aynı kâğıttan geçmeden anlayabilmek, karşısındakine “seni sen olarak görebiliyorum” diyebilmektir. Onun hikâyesine kendini katmadan, kendi izlerini sürmeden. Bu anlayış, bir bilgiden ya da deneyimden değil; saf bir duyarlılıktan doğar. Bu duyarlılık, evrensel bir titreşimdir. Tıpkı doğadaki gibi. Bir ağaç, başka bir ağacın kökünden geçmeden onu hissedebilir. Su, başka bir damlanın yolunu bilmeden onunla birleşebilir.

İnsan da eğer yeterince sessizleşirse, kendine benzetmeden de anlayabilir. Aynı kâğıttan geçmeden de insan, insana yakın olabilir.