Selim KAPLAN

“Şahane, sanki başka çağlardan kalma bir öğleden sonra geçirdim, radyo dinledim ve koltuğuma yaslanıp kitap okudum…”demişti, beş saniye içinde İspanya’nın bütün elektrik şebekesi çökünce, doğal yaşama dönen bir İspanyol vatandaşı.

Geçen hafta ani elektrik kesintisi ile İspanya, Belçika, Fransa, Andorra ve Portekiz'de yaşanan elektrik kesintisi 5 ülkedeki yaklaşık 60 milyon insanın yaşamını durma noktasına getirdi!

Trafikte kargaşa yaşandı, asansör ve trenlerde mahsur kalanlara kurtarma operasyonları yapıldı, iletişim sistemleri, internet şebekeleri, hızlı tren seferleri çalışmadı, spor müsabakaları ve hava yollarında uçuşlar ertelendi, kredi kartı ödemeleri ve hastanelerdeki acil olmayan ameliyatlar durduruldu.

Vatandaşların karanlıkta kaldığı ülkelerden İspanya’da ekonomi kapandı ve İç İşleri Bakanlığı olağanüstü hal' ilan etti!

Floresan yelekli insanlar arabaları durdurup, yayaların karşıdan karşıya geçmesine yardım etti, sosyal medyada mesaj atamayan, telefon edemeyen, WhatsApp kullanamayanlar, gerçek dünya ile sosyal medya arasındaki uçurumun farkına vardılar!

Yaklaşık dokuz saat süren elektriksiz hayatın etkilerini azaltmak için Fransa ve Fas’tan elektrik desteği alındı, dokuz saatlik elektriksiz yaşama ilişkin kargaşanın, İspanya ekonomisine zararının 1,6 milyar Euro (70 milyar TL) olduğu açıklandı.

Avrupa enerji endüstrisini temsil eden meslek kuruluşu(Eurelectiric), elektrik sorununun “İspanyol şebekesinin Avrupa şebekesiyle bağlantısının kopmasından” kaynaklandığını, Portekiz elektrik şebekesini yöneten REN şirketi de, İspanyol elektrik şebekesindeki arızanın ”nadir görülen bir atmosfer olayı” ndan kaynaklı, aşırı sıcaklık değişimlerinden olduğunu ifade ettiler.

Ancak aynı kuruluş yetkilileri, bağlantı kesilmesinin tek başına soruna neden olamayacağını ve büyük bir ihtimalle “denklemde başka unsurların da bulunduğunu(!)” vurguladılar.

Yarattığı hasarın tamiri zaman alacak olan elektrik arızasının, nedenlerine ilişkin yapılan bunca açıklamaların, kamuoyunu tatmin etmediği de, uluslararası basının tepkisinden açıklıkla anlaşılmaktadır!

Üstelik bu elektrik sorunu Avrupa’da yaşanan ilk olay da değildir!

2006’da Fransa, Almanya, Belçika, İtalya, İspanya ve Portekiz gibi ülkelerde elektrik sorunu yaşanmış ve iki saat boyunca, 15 milyon insanın yaşamını ciddi oranda olumsuz etkilemişti.

Her ne kadar geçen hafta yaşanan elektrik sorununa ilişkin, daha ilk dakikalarda yapılan “siber saldırı tehdidi yoktur” açıklamaları yapılsa da, böyle bir tehdidin varlığı da ihtimal dâhilinde olup, günümüz teknolojik imkânları ile dizüstü bilgisayara sahip herhangi bir kişinin, milyonlarca insanın yaşamını tehdit edebileceği, ülkelerin güvenlik sistemleri ile ekonomilerini çökertebileceği, ihtimalinin varlığını da göz ardı etmemek lazım.

Avrupa’da yaşanan elektrik sorununa ilişkin, gazetecilerin sorularını yanıtlayan Enerji ve tabii Kaynaklar Bakanımız Sayın Alpaslan Bayraktar, Türkiye’nin Avrupa ile aynı elektrik dağıtım ağı içerisinde yer aldığını hatırlatarak “Şu anda bu sıkıntıdan Türkiye etkilenmedi. Ama bizi etkileyebilecek boyutta bir sıkıntı. Çünkü biz de Avrupa’nın sistemine bağlıyız.” İfadelerini kullandı!

Türkiye’de de 2015 yılında İstanbul, Ankara, İzmir, Trabzon ve Diyarbakır dâhil olmak üzere onlarca ilimizde 6 ila 12 saatlik elektrik sıkıntısı meydana gelmiş ve bu sıkıntı, Ülkenin doğu ve batı arasındaki hatlarından bazılarının bakıma alınmasından dolayı, diğer hatların yoğunluğu taşıyamayacağı öngörülemediğinden(!) yaşanmıştı.

Türkiye, bir hafta önce elektrik sorunu yaşayan ülkeler dâhil 36 ülke ile birlikte, Avrupa Elektrik İletim Sistemi Operatörleri Ağı (ENTSO-E ) birliğine üye ve entegre (bütünleşik)’dir. ENTSO-E’nin kuruluş amacı; enterkonnekte (bağlantılı) elektrik sistemini güvenli işletmek, tüm katılımcıların piyasa erişimini garanti altına alacak teknik koşulları sağlamak, elektrik ithalat ve ihracatı potansiyelini yaratmak ve sistemin teknik olanaklarından yararlanmaktır.

Faydalarına rağmen, üyesi olduğumuz ENTSO-E bölgesinde, kamuoyuna yansıdığı kadarıyla, birkaç yıl ara ile meydana gelen ve nedenleri konusunda ikna edici bilgiler paylaşılamayan, büyük elektrik arızaları konusunda soru işaretlerinin var olduğu da gerçektir!

Bu gerçekliklere rağmen; Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgemizde, tarımsal sulamada, Türkiye ve Avrupa ortalamalarının on katına varan oranda kaçak elektrik kullanılması ve Bölgedeki Elektrik Dağıtım Şirketlerinin, bu kullanımının ulusal şebekeye zarar vermesini önlemek amaçlı mücadelesine rağmen, bir kısım güç sahiplerinin yıllardır ve ısrarla kaçak elektrik kullananların arkasında durması da bize has bir gafilliktir!

Tarımsal sulamada kaçak elektrik kullanımının yoğunlukla kullanıldığı, Güneydoğu Anadolu Bölgemizdeki bir ilimizin elektrik konusundaki yetkilisi; il genelinde elektrik aniden kesilip yeniden geldiğinde ve 850 metreye varan kuyulardaki dalgıç pompaları bir arada ve aniden çalıştığında, Paris’teki elektriğin voltajı düşüyor deyip, kaçak elektrik kullanımının ENTSO-E bölgesindeki sisteme etkisi ve olumsuzluğunu tariflemişti.

Gerçek olan şu ki; günümüzde ülkeler için elektrik, orduları kadar stratejik öneme sahip olup elektrik şebekeleri de, Estonya’da yayınlanan Eesti Päevaleht gazetesinin deyimi ile Aşil tendonu(X) gibidir.

Aşil tendonu kopuk ya da sorunlu bir insan nasıl ki kendi başına yürüyemez ve bağımsız yaşayamaz ise, elektrik sistemi sorunlu veya yetersiz ülkelerin de, füzeleri, uçakları, tankları ve hatta uzay teknolojileri de olsa, çağa ayak uydurmaları ve hatta bağımsızlıklarından söz edilmesi mümkün değildir.

Bunun içindir ki; geçen hafta Avrupa’da yaşanan dokuz saatlik elektrik kesintisinden doğru mesajlar alınıp, elektrik iletim sistemlerinin güvenliğinin ulusal ve özellikle üyesi olduğumuz uluslararası düzeydeki organizasyonlar nezdinde yeniden sorgulanması, güvenlik açığı olabilecek hususlara ilişkin ilave tedbirlerin alınması, hayati öneme sahiptir!

(X) Aşil tendonu: Ayak bileğinde, alt bacağın arkasında yer alan ve baldır kasını topuk kemiğine bağlayan, vücudumuzdaki en büyük tendondur. Adını Yunan mitolojisindeki Truva savaşında yer alan ve bu tendondan yaralandığı için yürüyemeyen efsane savaşçı Aşil’den alır.