İran’da Mahsa Amini’nin (ya da Kürtçe adıyla Jina Emînî) saçları gözüktü diye ‘Ahlak Polis’ tarafından öldürülmesi üzerine özellikle kadınların gösterdiği tepkiler İran coğrafyasını da aştı. Mahsa’nın saçları bu tepkilerin simgesi haline geldi. Öyle ki gösterilen bu tepkiler ve protestolar çabucak durulacağa benzemiyor.

Ortadoğu coğrafyasında İran; milattan öncelere dayanan tarihi geçmişe sahip gelenekleri kökleşmiş bir ülkedir. Aynı zamanda kadınların da bu uzun tarihi süreçte yönetimlere damgasını vuran, zaman zaman da güçlü kadınlar tarafından yönetilen bir ülke olmuştur. Ahameniş kraliçelerinden Estatira, Atusa, Damasipa, Fratagon, Sasani kraliçelerinden Azeranahid, Purandoht, Aşkani Kraliçesi Teamoza gibi pek çok kadın tarafından yönetilmiştir. Bu tarihsel geçmiş üzerine gelişen kadın hareketleri de önemli roller oynamıştır. Köklü bir direniş geleneğine sahip olan kadınlar pek çok kitlesel protestolarda suskun kalmayarak, belirleyici rol oynamışlardır.

Mahsa Amini’nin öldürülmesi sonrası gelişen protestolarda kadınların ön saflarda ve bu kadar görünür olmasının arkasında böylesi güçlü bir tarihi geçmiş vardır. Kadınlar toplumsal yaşam içinde temel hak ve özgürlükleri için mücadelede yer almalarında ve bazı tepkilerin ortaya çıkmasında itici güç olmaları bu tarihsel geçmişten beslenmelerinin sonucudur.

Ayrıca bu protestolar sadece yoksul mahallelerde değil; gelir ve yaşam düzeyi daha yüksek yerlerde de olması ve birçok aydın, sanat ve spor camiasının, üniversitelilerin de destekte bulunması tepkilerin altında sadece kıyafet ve yaşam biçimi değil, ekonomik sıkıntıların, yolsuzlukların, adam kayırmacılığın ve yönetme sorunlarının da olduğu gibi nedenler basına yansımaktadır.

Uluslararası ambargo altında sıkıntıları derinleşen İran şimdi bir yol ayrımına geldiği söylenmektedir. Yıllardır biriken sorunların ortaya çıkması ve bir tepkiye dönüşmesinde Mahsa Amini’nin ölümü sadece ateşleyici bir neden, saçları da bir simge olmuştur.

İran’da bu kadar geniş kitlerle yayılan protestolarda ekonomik politikaların yarattığı sonuçlara da dikkat çekilmektedir. İktidarın yeni zenginler yaratması, ülkeden beyin ve sermaye göçünün artması, tepkilerini meşru yollardan dile getirme olanağı bulamayan insanların sokaklara dökülmesine ve şiddet olaylarına yol açtı. Yaşam tarzına, kılık kıyafete müdahale belki de yönetimin bile tahmin edemediği bir tepkiye neden oldu. İran sokakları şiddet dozu oldukça yüksek gösterilere neden oluyor.

Ekonomi, insan hakları, kişi özgürlükleri, konularında toplum değişiklik talep ediyor. Bu konuda yeni düzenlemeler kendini dayatıyor ve İran bir yol ayrımına doğru gidiyor.